U Strategiji stambene politike do 2034. godine treba posebno razraditi i 20.000 stanova planiranih kroz projekat Velje brdo. Potrebno je procijeniti koliko je novca iz državne kase i fondova Evropske unije dostupno za njeno sprovođenje, dati nadležnost nad izradom softvera za evidenciju opštinske imovine Zajednici opština, a upravnici zgrada treba da prođu obuke i seftifikacije...
To su neki od ključnih predloga koji su pristigli na ovu Strategiju s Akcionim planom od 2025. do 2026. godine, za koje je Ministarstvo prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine smatra prihvatljivim. Javna rasprava o ovom dokumentu, sprovedena je u decembra prošle godine.
Osnovni cilj Vladine desetogodišnje strategije je obezbjeđivanje pristupačnog stanovanja za pojedince ili domaćinstva, koji iz socijalnih, ekonomskih i drugih razloga ne mogu riješiti stambeno pitanje. Pristupačno stanovanje podrazumijeva zakup stana po cijeni ispod tržišne, a dodjeljuje se po posebnim pravilima ili se omogućuje kupovina stana po povoljnijim cijenama. Kroz Strategiju se do 2034. planira formiranje posebnog fonda, koji će graditi i upravljati stanovima u državnom vlasništvu i koji će imati kancelarije na jugu, centralnom i sjevernom dijelu države, formiranje registra podstanara po opštinama kako bi se regulisalo sivo tržište pri izdavanju stanova.
Planira se i uvođenje subvencija za iznajmljivanje praznih stanova za socijalno stanovanje, tako što će njihovi vlasnici dobiti smanjenja ili oslobađanja poreza na dohodak, dobit i PDV, a po računici dobijenoj na osnovu podataka iz Popisa stanovništva tih stanova u državi ima 170.000. Namjera je da se vlasnicima ovih stanova uvedu i represivne mjere ako ne žele da ih iznajme, ali se ne navodi koje bi to mjere bile...
Idejna rješenja za Velje brdo u 2026.
U mišljenju koje je dostavio ekonomski analitičar i direktor “Fidelity consultinga” Miloš Vuković, navodi se da u Strategiji nije razrađen projekat Velje brdo, iako je kroz njega planirana izgradnja 20.000 stanova, te da to treba uraditi jer će imati ogroman uticaj na sve djelove dokumenta. Naglasio je da je to važno jer je kao polazna vrijednost u Strategiji navedeno 2,32 hiljade pristupačnih stanova, dok se na kraju 2034. očekuje da će se taj broj uvećati za deset odsto ili 200 stanova.
Predstavnici ministarstva su pihvatili primjedbu i naknadno će uvrstiti “Velje brdo” u Starategiju Stambene politike, a istakli su da se Akcioni plan (2025/26) donosi za period od dvije godine, odnosno da će u tok roku biti urađene izmjene planske dokumentacije i sprovođenje konkursa za idejna rješenja.
Prema ranijoj najavi premijera Milojka Spajića prva useljenja u naselje Velje brdu desiće se sredinom 2026. godine, odnosno za 16 mjeseci.
Analize o dostupnosti novca
Profesorka Ekonomskog fakulteta Jasmina Ćetković je predložila da se u kasnijim fazama sprovedu ekonomske analize, kako bi se bolje pratila primjena Strategije. Mišljenja je da treba raditi procjene novca dostupnog iz državne kase, EU fondova, opština, analizu troškova i koristi, procjenu održivosti, istraživanja cijena nekretnina...
Ministarstvo je sugestije djelimično prihvatilo i najavilo izradu dvije od šest analiza.
“Smatramo da su analize veoma korisne za sprovođenje strategije i smjeravanje daljeg unapređenja. S obzirom da se prvi akcioni plan donosi za dvije godine, cijenimo da nije moguće planirati i realizovati izradu svih analiza. Stoga je uvrštena izrada dvije: Analiza finansijskih kapaciteta i procjena efekata poreske politike”, kazali su iz ovog resora.
Profesorka Građevinskog fakulteta Snežana Rutešić je naglasila da bi gradnju stimulisalo donošenje planskih dokumenata na lokalnom nivou, s obzirom da još nije donesen Plan generalne regulacije. Iz Ministarstva su dodali da mišljenje prihvataju i da već intenzivno rade na donošenju planskih dokumenata.
Socijalna agencija i registar imovine
Iz NVO Asocijacije za demokratski prosperitet Zid su zatražili da se stambena podrška onima u riziku od beskućništva uvrsti kao prioritet. Predstavnici Ministarstva su to djelimično prihvatili, ali su istakli da se te aktivnosti moraju usaglasiti sa ministarstvima socijalnog staranja, brige o porodici i demografije, opštinama, centrima za socijalni rad...
Nisu ipak prihvatili njihov predlog o uspostavljanju socijalne agencije za iznajmljivanje stanova, jer to zahtijeva novi zakonski okvir, a već se, kako tvrde, ide u tom pravcu...
Iz Zajednice opština su istakli da rade na izradi softvera za evidenciju opštinske imovine, pa su predložili da im se nadležnost nad tim poslom prepusti, što su iz ovog resora prihvatili. Zatražili su i da Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP) vodi Centralni registar stanovništva, kao i novi predložen Strategijom. Iz resora su naglasili da MUP već rukovodi Centralnim registrom.
“Ali ne vodi i ne može da vodi registar podstanara, jer zvanična adresa stanovanja članova domaćinstva se u praksi često razlikuje od stvarne adrese i kod podstanara se češće mijenja”, istakli su iz Ministarstva.
Nacionalni stambeni fond tek 2027.
Iz Unije slobodnih sindikata su predložili donošenje posebnog Zakona o izgradnji stanova u državnom vlasništvu, kroz koji bi se država obavezala da gradi stanove koji bi se u zakup dali građanima pod povoljnim uslovima, i to onima koji na tržištu ne mogu da riješe stambeno pitanje. Ističu da bi ovi stanovi trajno ostali u vlasništvu države, a formiralo bi se Nacionalni stambeni fond koji bi rukovodio izgradnjom i finansiranjem.
Iz resora su istakli da je formiranje Nacionalnog stambenog fonda već planirano kroz Zakon o stambenoj podšci, čiju izradu planiraju u posljednja tri mjeseca ove godine. Unija je zatražila da se fond formira već u prva tri mjeseca 2026. godine, ali su iz Ministarstva kazali da to ne prihvataju jer predstoji više zakonskih procedura i koraka pa rokove neće mijenjati.
“Da bi Fond mogao da počne sa svojim radom moraju se obezbijediti sredstva u budžetu, što je tek moguće predvidjeti za budžet 2027. godine, odnosno početak rada ovog organa se može predvidjeti tek od 2027. godine, pa samim tim ne može biti ni predmet ovog Akcionog plana, već onog za 2027. i 2028. godinu”, kazali su iz resora.
Iz Unije su naveli i da se fokus stanovanja mora staviti i na ostala područja, a ne samo na projekat Velje brdo i Podgoricu. Ovo mišljenje je resor djelimično prihvatio a naglasili da je Velje brdo u fokusu zbog velikog broja stanova, te da će u narednim akcionim planovima prioritet dati i drugim regijama.
Opština Ulcinj je predložila da upravnici zgrada prođu obuke i seftifikacije, da postoji jasna komunikacija sa vlasnicima stanova, da se uvede digitalizacija zbog praćenja troškova i održavanja zgrada, da se vlasnici više uključe u odlučivanje...
Resor je ove preporuke prihvatio, a istakli su da je Strategijom planirana i izrada novog Zakona o održavanju stambenih zgrada, kojim će se ova pitanja riješiti.
Ciljevi prethodne strategije ispunjeni sa 72 odsto
Nacionalna stambena strategija za period od 2011. do 2020. godine je realizovana na nivou od 72 odsto, u odnosu na planove.
Ta strategija je imala tri cilja, povećanje dostupnosti stanova domaćinstvima koja na tržištu ne mogu da riješe svoje potrebe, podrška razvoju rentalnog sektora i unapređenje sistema upravljanja i održavanja stambenog fonda.
“Strategija nije doprinijela podršci razvoju rentalnog sektora, naročito što u periodu važenja dokumenta nije povećan broj stanova za zakup koji je u državnom vlasništvu, zato je ovaj prioritetni cilj predviđen i ovim strateškim dokumentom. Polazeći od sveobuhvatne analize, ostvareni stepen realizacije iznosio je 72 odsto”, piše u novom dokumentu.
Bonus video:
