Opšti kolektivni ugovor (OKU) iz kojeg zaposleni koriste većinu radničkih i sindikalnih prava ističe 31. decembra i ako novi do tada ne bude potpisan ili Skupština izmjenom Zakona o radu ne produži važenje postojećeg, bez značajnog dijela radničkih prava od 1. januara moglo bi da ostane preko sto hiljada zaposlenih iz djelatnosti koje nemaju granske kolektivne ugovore ili kolektivne ugovore sa poslodavcem.
To je “Vijestima” saopštilo više sagovornika iz svih grupa socijalnih partnera. Razgovori između socijalnih partnera o zaključenju novog OKU-a trajali su i juče, ali učesnici nisu željeli zvanično da ih komentarišu.
Prema informacijama “Vijesti”, socijalni partneri će u ponedjeljak imati odvojene sastanke sa premijerom Milojkom Spajićem. O problemu je obaviješteno i rukovodstvo Skupštine i poslaničkih klubova, kako bi u slučaju da se u ponedjeljak ne postigne dogovor o potpisivanju novog OKU parlament po hitnom postupku usvojio izmjene Zakona o radu kojim se sadašnjem OKU produžava rok važenja do kraja ove godine.
U tom slučaju, pregovori o novom OKU, usklađivanju obračunske vrijednosti koeficijenta za izračunavanje zarada, prelasku na sedmočasovno radno vrijeme... bili bi nastavljeni nakon praznika do zaključenja novog ugovora.
Koeficijenti za zarade sporni Vladi
Socijalni partneri - Vlada, Unija poslodavaca, Unija slobodnih sindikata i Savez sindikata već mjesecima pregovaraju o zaključenju novog kolektivnog ugovora. Obje sindikalne centrale traže da se novim OKU poveća obračunska vrijednost koeficijenta sa 90 na 100 eura, što bi uticalo na rast zarada za oko deset odsto. Da se o tome raspravlja imaju podršku i Unije poslodavaca, ali se predstavnici Vlade tome protive. Zbog toga su više puta odlagane sjednice Socijalnog savjeta koji treba da potvrdi novi OKU, kako bi ga predstavnici svih socijalnih partnera potpisali.
Iz Ministarstva finansija su ranije saopštili da fiskalnom strategijom za narednu godinu nije predviđeno povećanje obračunske vrijednosti.
Bez naknada za zarade, otpremnina, slobodnih dana...
Zakon o radu predviđa osnovna prava radnika, ali OKU određuje značajan dio kao što su pravo: na uvećanje zarade po osnovu minulog, prekovremenog, noćnog i prazničnog rada; na veći broj dana godišnjeg odmora; na plaćeno odsustvo u određenim životnim situacijama; na otpremninu u slučaju odlaska u penziju; na jednokratnu novčanu pomoć u slučaju smrti člana uže porodice; na doprinos poslodavca za prevenciju radne invalidnosti i rekreativne aktivnosti i pet slobodnih dana za zaposlene koji to pravo koriste,... kao i na brojna prava i slobode sindikalnih organizacija i predstavnika.
Radnička prava iz OKU-a se detaljnije predviđaju i mogu poboljšati u granskim kolektivnim ugovorima i kolektivnim ugovorima kod poslodavca na nivou kompanija, međutim, problem je što mnoge djelatnosti nemaju granske kolektivne ugovore. Ti zaposleni svoja prava crpe samo iz OKU-a, a ako bi on prestao da važi više ih ne bi imali.
Neki od najvećih sektora u Crnoj Gori poput trgovine, ugostiteljstva, bankarstva i finansijskih usluga, mediji i informisanje, oblast nekretnina,.. što čini preko sto hiljada zaposlenih u Crnoj Gori.
Slično se desilo 2020.
Slično se desilo i krajem 2020. godine kada je tadašnji OKU isticao, a socijalni partneri nisu potpisali novi. Skupština je tada usvojila izmjenu Zakona o radu kojim je produžen rok ovog “radničkog Ustava”, ali se taj zakon nalazio u grupi zakona koje tadašnji predsjednik Milo Đukanović nije potpisao i vratio ih je Skupštini na ponovno glasanje. Đukanović je Zakon o radu vratio u paketu sa izmjenama Zakona o slobodi vjeroispovijesti i nekoliko drugih koji su usvojeni 29. decembra prošle godine. Tadašnji OKU važio je do 7. januara, a Skupština je vraćene zakone ponovo usvojila 20. januara 2021, tako da su zaposleni 15-ak dana bili bez značajnog dijela svojih radničkih prava. U tom periodu nije bio zabilježen značajan broj slučajeva da su poslodavci zloupotrijebili pravnu prazninu.
Obračunska vrijednost nije mijenjana 13 godina
Unija slobodnih sindikata, Savez sindikata i Unija poslodavaca uputili su još 11. decembra zajedničko pismo Ministarstvu finansija u kojem traže da se do kraja godine zaključi novi Opšti kolektivni ugovor (OKU) u kojem bi se, između ostalog, raspravljalo o povećanju obračunske vrijednosti koeficijenta sa 90 na 100 eura, što bi uticalo na rast zarada za oko deset odsto.
Oni su ovaj dopis uputili Ministarstvu finansija, nakon što su od Ministarstva rada i socijalnog dijaloga obaviješteni da je za ovo povećanje potrebna prethodna analiza i saglasnost Ministarstva finansija.
Obračunske vrijednosti koeficijenta se koriste u obračunu zarada svih zaposlenih tako što se pomnoži sa osnovnim koeficijentom zaposlenog, koji zavisi od kvalifikacija i radnog mjesta. Na taj rezultat kasnije se dodaju koeficijenti za minuli rad, kao i druge naknade (prekovremeni, rad za praznike...) i dobija se konačni iznos bruto zarade. Povećanje ove obračunske vrijednosti sa 90 na 100 eura značilo bi i rast zarada za 10 odsto.
Obračunska vrijednost koeficijenta utvrđena je na 90 eura prije 13 godina i od tada nije mijenjana. Obaveza iz Opšteg kolektivnog ugovora koji je posljednji put potpisan na kraju 2022. godine je da se na kraju svake godine do 31. decembra preispita njen iznos, usklađuje sa inflacijom, kretanjem minimalne potrošačke korpe, troškova života, ekonomskih faktora..., međutim, to od tada nije urađeno.
U istom članu OKU-a piše i da u “slučaju da ugovorne strane ne preispitaju i usaglase obračunsku vrijednost koeficijenta u skladu sa stavom 2 ovog člana (do 31. decembra), primjenjivaće se obračunska vrijednost koeficijenta iz stava 1 ovog člana (od 90 eura i u narednoj godini)”.
Kasne dogovori o sedmočasovnom radnom vremenu i neradnoj nedjelji
Sjednice Socijalnog savjeta se odlažu već mjesec dana zbog toga što Vlada ne prihvata ni da se raspravlja o povećanju obračunske vrijednosti koeficijenta za zarade, što traže sindikati.
Na toj istoj sjednici trebalo je da se raspravlja o predlogu Vlade da se uđe u razmatranje uvođenja sedmočasovne radne nedjelje, što je predizborno obećanje Pokreta Evropa sad od prije dvije godine.
Tema koja takođe ispašta zbog zastoja u pregovorima oko OKU-a, je i neradna nedjelja za oblast trgovine. Iz Ustavnog suda je ranije bilo najavljeno da će na narednoj sjednici koja je trebalo da bude krajem decembra donijeti konačnu odluku o ustavnosti člana 35a Zakona o unutrašnjoj trgovini koji definiše neradnu nedjelju za zaposlene u trgovini od oktobra 2019. godine.
Zbog mogućnosti da Ustavni sud u potpunosti ukine ovaj član, a time i neradnu nedjelju za sve, socijalni partneri su planirali da u ovom mjesecu naprave dogovor o izmjeni zakona kako bi neradna nedjelja ostala uz više izuzetaka. Odnosno, jedan od planova bilo je aktiviranje dogovora od prije dvije godine.
Dogovor socijalnih partnera iz marta 2023. godine predviđa da se u zakon doda novi član 35b, koji bi predstavljao nove proširene izuzetke od neradne nedjelje. Prema ovom članu, jedna trgovina jednog poslodavca u jednoj opštini mogla bi da radi samo jednu smjenu i to tokom sezona - zimi od 1. decembra do 31. januara i ljeti od 1. juna do 31. avgusta. Zaposleni koji bi radio nedjeljom imao bi dnevnicu uvećanu za 80 odsto i dodatni slobodan dan.
Bonus video:
