“Tvrdnja da je arhitektura, kao djelatnost i znanje, duboko u svojoj osnovi kulturološko pregnuće”, kliče otud Kej Majkl Hejs (K. Michael Hays, “Critical Architecture: Between Culture and Form”, Perspecta 1984.), “teško da može biti sporna. Opet, pitanja koja se tiču prave prirode recipročnih uticaja između kulture i arhitektonske forme uvode suprotstavljene teorije arhitekture i njihova tumačenja u polje oštrih prijepora”.
E sad, što je kultura? - pitamo se mi (studenti treće godine osnovnih studija Fakulteta politehnike UDG i ja - izvođač radova na predmetu ambiciozno naslovljenom od strane UDG otaca i majki: Teorija i filozofija arhitekture).
Odgovor na to - vrlo kompleksno pitanje - najpametnije bi bilo potražiti od Neše zvanog Dekan - Neše dekana Fakulteta umjetnosti UDG - ali tek nakon što se zvijezde poredaju kako treba da mi Neša Dekan isplati pošteno zarađeni honorar - honorarčić, preciznije (riječ je 500 eura - sramota me, ruku na srce, što potežem ovo pitanje - ali se moramo držati nekakvih principa, jer su upravo principi to što nas čini ljudima - ženama i muškarcima - i što nas odvaja od mišica i miševa) - za radove koje sam izveo u prošlom semestru kao saradnik na predmetu - naučno-istraživačkom modulu, preciznije - Teorija arhitekture - što bi vrlo pozitivno uticalo kako na moj entuzijazam, tako i glede kakvoće mog ukupnog angažmana na UDG - a posebno glede UDG, kao vrlo specifične visoko-obrazovne institucije - i vrlo specifičnog ambijenta.
U ovom trenutku se osjećam kao onaj nesrećnik u propalom preduzeću - kojemu nije isplaćeno bog zna koliko zarada - i to baš u trenutku kad se od mene očekuje da još jednom i pružim maksimum.
A kako jesam voljan da pružim maksimum - svaki put sam bio i biću voljan da pružim maksimum - bio bih sretan kada bi mi Neša poslao barem email - Oprostite kolega, biće pare u petak, obećavam - da znam da nije zaboravio...
***
Nego, da se ipak mi vratimo temi...
“Pod kulturom”, kliče Hejs jednako, “kako ću ovdje koristiti tu odrednicu, podrazumijevam konceptualno jedinstvo koje obuhvata, sa jedne strane, one teorijske i praktične sisteme koji uspostavljaju, promovišu ili pak sputavaju produkciju i korišćenje ideja i objekata i putem kojih se društvo ili mjesto diferencira i održava svoju dominaciju; a sa druge strane, artefakte (proizvode ljudske djelatnosti - op.a.) i one sredine što istrajavaju kao održivi fizički presedani ili egzemplari sistema produkcije i postaju predajnici kulture. Stoga, u obuhvatu kulture je to što se produkcija arhitekture nagleda odozgo od strane dominantnog sistema vrijednosti koji prožima sve naniže, i koji je stvoren i potvrđen u korijenu normativnim standardima i metodologijama koje same mogu postati kulturološki prenosnici”.
Molim?
OK, nije toliko strašno kao što (vrlo vjerovatno) izgleda - pogotovo ako uzmemo za polazišne tačke tumačenja blagorodne Hejsove misli neke svima nama poznate i drage lokalne kulturološke paradigme - tipa: Hotel “Podgorica”, ili Zgrada društveno-političkih organizacija - tzv. Stara zgrada Vlade - uz konstantna potpitanja: što bi značilo to da je kultura svojevrsno konceptualno jedinstvo? - ili: kako se (i zašto) teorijskim i praktičnim sistemima u pojedinim slučajevima promoviše ili pak sputava produkcija i korišćenje ideja i objekata - opet na primjerima iz lokalne arhitektonske prakse - a ako li se pak pokaže da su arhitektonski primjeri nedostatni ili previše apstraktni - posegnućemo mi za aktuelnim primjerima iz tzv. popularne kulture - uz konstantno vraćanje na Hejza, odnosno na arhitekturu.
A tu su, srećom - i sličice - s prvim naznakama da su stvari postale prenaporne ili, ne daj bože, dosadne...
“Potvrda naših opservacija (zapažanja - op.a.) je remek djelo Misovog ranog opusa - Njemački paviljon u Barseloni iz 1929. godine”, nastavlja Hejz jednako. “Pozivajući se na naše prethodne analize, ovaj projekat nam se isprava može učiniti polemičan ili samokritičan. Paviljon je opšteprihvaćen kao besprijekorna i najčistija transkripcija (prijepis - op.a.) moderne prostorne koncepcije: sinteza Rajtovih horizontalnih ravni i apstraktnih kompozicija suprematista-elementarista; uz naklon pun poštovanja Berlaheovim zidovima (“da ne spominjemo ono - od poda do vijenca”), Losovim materijalima i Šinkelovom podijumu i stubovima; i sve to procesuirano kroz prostorne koncepte de stajla (de Stijl - op.a.). Sve ovo doprinosi iznimno rijetkom prostornom redu Paviljona koji se prezentuje kao a priori mentalni konstrukt, prije nego li opipljivi ovozemaljski objekat.
Ovaj pasus će nam poslužiti kao osnova za bogato ilustrovanu rollercoaster vožnju kroz egzotične predstave o pramoderni, najranijoj moderni i naravno: kroz predstave o de stajlu - govorim o par stotina ilustracija - s propratnim narativom, kalibriranim baš po mjeri studenata - s tim da će se nekih pedesetak ilustracija odnositi na Paviljon (veliko “P”) - i onda nazad - na Hejza - koji će u semestru koji je pred nama figurirati i kao naša majka i kao naš otac i kao naš sin - a pokatkad i kao duh sveti...
I tako još nekoliko puta - prvo Hejz, pa digresija (strogo programatska), pa Hejz itd. - ne bi li nam stvari (i sudentima i meni) postale jasnije...
I sve to bagatelnoj cijeni...
Nešo dušo, molim te...
***
Bitan je kontinuitet, svakako - Neša Dekan je u oktobru 2023. godine skinuo predmete Teorija arhitekture I i Teorija arhitekture II sa repertoara Fakulteta umjetosti UDG - tako da u školskoj 2023/2024 studenti druge i treće godine nijesu bili u prilici, za razliku od desetak prethodnih generacija studenata, da uživaju u čarima teorije arhitekture - i još se nije libio - Neša dekan naš - da u svoj svojoj beskrajnoj beslovesnosti - ustvrdi da teorija arhitekture - i uopšte arhitektura - nema što da traži na Fakultetu umjetnosti UDG - da bi se prošle jeseni ipak pokajao - ne znam kako i zašto - i uveo taj tzv. naučno-istraživački modul Teorija arhitekture...
I sad je trebalo čitavu tu priču koju smo jedva nekako uspijevali (Marija i ja) da smjestimo u dva semestra - smjestiti u jedan semestar - a kako se potonje generacije studenata moraju dobro zagrijati da bi se pokrenule - tu se ja pojavljujem u ulozi motivacionog trenera - ova generacija je počela da pakuje radove prekasno - tako da smo u jednom trenutku imali gotove radove - ali nije više bilo vremena da analiziramo te radove - i baš u tom trenutku smo (Marija i ja) shvatili da nam fali taj jedan semestar - koji nam Neša ne da - jer, po samoj prirodi stvari, tek kad dobijemo radove možemo da ih komentarišemo - da izvodimo čiste studentske duše na pravi put.
Bonus video:
