Sveti slog “Om” u filozofskim i duhovnim tradicijama simbolizuje jedinstvo postojanja i harmoniju suprotnosti. Kao arhetip cjelovitosti, on označava trenutak unutrašnjeg sklada i samospoznaje u kojem se duh i materija stapaju u jedinstveno iskustvo bivanja. Taj princip, koji se u književnosti Hermanna Hesea javlja kao simbol prosvjetljenja i povratka unutrašnjem miru, u slikarstvu Ivana Pejovića dobija vizuelni izraz - kroz boju i svjetlost koje postaju metafore duhovne cjelovitosti i tišine svijeta.
U vremenu kada se pejzaž u umjetnosti sve češće svodi na površinsku pojavu lišenu dubine i smisla, slikarstvo Ivana Pejovića vraća pejzažu ono što mu pripada - duhovnu i misaonu dimenziju.
Pejovićev pejzaž ne predstavlja samo prirodu kao motiv, već složeni sistem misaonih projekcija u kojima se spajaju iskustvo percepcije, introspekcija i fenomenološko promišljanje prostora.
Boja postaje jezik kojim umjetnik artikuliše stanje svijesti, dok pejzaž postaje refleksija unutrašnje stvarnosti.
U Pejovićevim pejzažima ne postoje horizonti kao granice - oni su prelazne zone između različitih stanja svijesti, pejzaž koji se ne može imenovati, već osjećati. Posmatrač ne stoji ispred prizora, nego u njemu, uvučen u gustu mrežu boja koje dišu vlastitim ritmom.
Takav doživljaj pejzaža prevazilazi empirijski pogled i uspostavlja novu ontološku tačku percepcije - pogled koji ne posmatra pejzaž spolja, već ga doživljava iznutra, kao ritam svijesti.
U njegovom slikarstvu pejzaž gubi deskriptivnost, a stiče značenje.
Pejzaž postaje misaoni prostor, egzistencijalno polje u kojem se ukrštaju racionalno i intuitivno, vizuelno i duhovno.
Slikarstvo ovdje postaje čin pomirenja. U svakom potezu vidi se napor da se premosti raskol između uma i instinkta, strukture i spontanosti, razuma i nagona. To nije racionalni proces, nego duhovna dinamika: proces stvaranja postaje proces samospoznaje.
U slojevima boje odvija se drama unutrašnjeg svijeta. Plava tone u sebe i otvara dubinu u kojoj vrijeme gubi značenje. Crvena bukti, razara i obnavlja. Zelena je kratki predah, trenutak disanja.
Kolorit ne funkcioniše kao optički efekat, već kao misaona struktura - on stvara dijalog između unutrašnjih i spoljašnjih slojeva značenja.
Pejović gradi slike kao što se gradi ideja: iz unutrašnje kontemplacije, iz potrebe da se pronađe sklad u dinamičnom preobražaju.
U njegovim djelima prepoznajemo tihi dijalog između svjetlosti i tame. Ta svjetlost ne dolazi spolja; ona izvire iz same boje, kao odraz unutrašnjeg treperenja. Tamni tonovi nisu sjenke, nego dubine, mjesta gdje se misao povlači da bi se ponovo rodila.
U tim kontrastima svjetlosti i tame prepoznaje se umjetnikovo promišljanje o dualnoj prirodi egzistencije - o stalnom kretanju između vidljivog i nevidljivog.
Svaka boja kod Pejovića ima svoju psihološku težinu, svoj emotivni impuls. Kolorit nije analitički i suštinski, već misaono strukturisan - boja je istovremeno energija i meditacija.
Pejovićeva platna se mogu čitati kao vizuelni eseji o ljudskoj prirodi. Pejzaž postaje metafora unutrašnjeg puta, prostora u kojem se čovjek suočava sa sopstvenim suprotnostima.
U tom smislu, njegovo slikarstvo je hermeneutičko: pejzaž postaje tekst koji se čita kroz introspektivni doživljaj, a ne kroz narativnu deskripciju.
Umjetnik nas poziva na introspektivno putovanje kroz slojeve boje koji su istovremeno slojevi svijesti.
Njegove slike ne nastaju iz promatranja prirode, nego iz sjećanja na nju. To sjećanje nije fotografsko, već emotivno, gotovo mitsko. Ono ne opisuje pejzaž, nego ga priziva.
Pejovićev slikarski gest evocira kolektivno pamćenje prirode - arhetipsku sliku svijeta koja postoji u sferi nesvjesnog, u onom prostoru gdje iskustvo postaje simbol.
Pejovićeva umjetnost otvara prostor u kojem se sjećanje preobražava u prisustvo, u trenutak ponovnog dodira sa suštinom.
U njegovim djelima priroda ne postoji da bi bila interpretirana, nego da bi bila doživljena. To nije pejzaž koji poziva na analizu, nego na prisustvo. Slika traži spor pogled, traži tišinu i strpljenje.
Percepcija kod Pejovića podrazumijeva misaono uranjanje - gledalac ne sagledava, već učestvuje, ne tumači, već osluškuje.
Taj ritam je istovremeno i ritam disanja i ritam misli.
Kustoskinja izložbe, Milica Bezmarević, prepoznala je upravo tu dimenziju: da Pejović ne slika pejzaž kao prikaz prirode, već kao prostor introspekcije, prostor susreta sa sobom.
U teorijskom smislu, takvo slikarstvo prevodi pejzaž iz empirijskog u ontološki registar - iz prizora prirode u prostor iskustva. Boja postaje semiotički most između osjetilnog i misaonog.
One oblikuju prostor koji nije spoljašnji nego unutrašnji - prostor u kojem se misao pretače u emociju, a emocija u svjetlost.
Pejovićev pejzaž je uvijek u pokretu. Njegove boje se ne smiruju, nego neprestano prelaze jedna u drugu, kao da traže oblik koji nikada ne dolazi. Taj beskrajni prelazak između tonova ne odražava samo promjenu svjetlosti, već i promjenu svijesti.
U tom prelasku boje funkcionišu kao metafizički procesi - kao trajno kretanje između postajanja i iščezavanja.
To stalno stanje prelaska jeste suština njegovog slikarstva. U njemu prepoznajemo onaj nevidljivi unutrašnji tok ljudskog bića - stalnu borbu između onog što želi da se uzdigne i onog što ga vuče ka zemlji. Ta borba ne završava slikom; ona se nastavlja u nama, u pogledu koji pokušava da razumije.
U tom pogledu postoji trenutak preobražaja. Posmatrač počinje da shvata da slika nije prizor koji treba posmatrati, nego prostor u koji treba ući. U Pejovićevim pejzažima nema granice između slike i gledaoca. Pogledom ulazimo u pejzaž i on počinje da diše u nama. U tom procesu gledalac prestaje biti pasivni posmatrač - on postaje saučesnik u samom činu stvaranja značenja.
Slika se tako konstituiše kao fenomenološki prostor - kao iskustvo bivanja u kojem se umjetnost ne posmatra, nego doživljava.
To iskustvo nije estetsko, nego egzistencijalno: ono nas mijenja.
Pejovićev koloristički sistem utemeljen je na filozofskoj intuiciji - boja je misaoni fenomen, a ne samo optička impresija.
Njegovo slikarstvo se može čitati kroz fenomenološki diskurs - kao vizuelna ontologija u kojoj se duh materijalizuje kroz svjetlost, a svjetlost duhovno transformiše materiju.
Umjetnik pokazuje izuzetnu sposobnost da kroz složene kolorističke odnose izrazi psihološke i duhovne slojeve stvarnosti.
Konačni smisao izložbe ne ogleda se samo u likovnoj harmoniji, već u filozofskom podsjetniku da je umjetnost oblik samospoznaje. Na kraju, izložba “Slike” ne govori samo o pejzažu, već o čovjeku - o njegovom traganju za sobom, o naporu da pomiri svjetlost i tamu, razum i osjećanje.
Boja u Pejovićevom slikarstvu postaje misaoni dah svijeta - vizuelni znak cjelovitosti koja je istovremeno stvarna i zamišljena, vidljiva i doživljena.
Pejović nas vraća tom zaboravljenom iskustvu - iskustvu tišine, prisustva i jedinstva.
Kada napustimo galeriju, boje ne nestaju; one ostaju da nas prate, kao sjenke nečega što je u nama probuđeno. I tada shvatamo: pejzaž koji smo gledali nije bio vani, na zidu. On je oduvijek bio u nama. I možda je upravo to njegova najveća ljepota - što nas podsjeća da čovjek, koliko god bio rascijepljen, uvijek teži cjelovitosti, i da se ta cjelovitost, makar na trenutak, može dogoditi u dodiru boje i duše.
(Autorka je istoričarka i teoretičarka umjetnosti)
Bonus video:
