... it’s like being in the back seat of a car driven by a really smart kangaroo. He may go up on the curb a couple of times, but he’ll get you there.
Two and a Half Men, “Golly Moses, She’s a Muffin”, S3 E19, april 2006.
Izvinjavam se damama i gospodi iz Službenog lista Crne Gore, kao i čitateljkama i čitaocima - jer sam u prošlosubotnjem tekstu (Kroz pustinju i prašumu...) ustvrdio da u SLCG - Opštinski propisi - br. 01/09 od 15. januara 2009. godine - nema Odluke o donošenju DUP-a “Bečići” - što nije tačno - Odluka je tu - na 21. i 22. strani - ali nije data u sadržaju broja 01/09, sa desne strane - što me navelo na pogrešan zaključak - da bih, na koncu, ipak uzeo da izlistam br. 01/09 redom - 62 strane - i na 21. strani: Voilà! - uz primjedbu da pretraživač SLCG na upit “Bečići” ne izbacuje pomenutu Odluku - ali ne bih da tjeram mak na konac...
Na adresi pak “gov.me/clanak/idejna-rjesenja-2025” i dalje ne uspijevam da iskopam Idejno rješenje na osnovu kojega je Slavenova pobočnica za arhitektonske rabote, gospođa kojoj nikako da zapamtim ime (i prezime), dala saglasnost da privredni subjekt Bonila d.o.o. Budva, te Vesna Bečić i Luka Bečić u Bečićima - Opština Budva - grade “turistički objekat - aparmanski blok kategorije 3***” (92 apartmana i 97 parking mjesta).
***
Nego, gdje smo mi ono stali...
Ah, da, Hadrovića džamija na Draču, u Podgorici...
Ko to kaže (ko to laže) da u Crnoj Gori - kolika je, a nije velika - nema arhitektonske kritike...
U to ime, nije mi bilo teško da odem do Drača i ovjerim Hadrovića džamiju na licu mjesta - s ulice - uz eventualni obilazak unutrašnjosti, ako se ukaže prilika - što je ipak izostalo...
Rekoše mi (neki moji prijatelji) da nema problema da ne-musliman (ateist, konkretno) uđe u džamiju, ali da isto nije zgorega da se javi mujezinu, kako bi se preduprijedili eventualni nesporazumi, je li...
***
“Vrijeme i osnivač Hadrovića džamije”, piše Šabović - Kerović, gospođa Igbala, “nijesu poznati (što nas nimalo ne iznenađuje, je li - op.a.). Prema lokaciji u gradskoj strukturi (u strukturi otomanske kasabe - op.a.), mogla je biti izgrađena s kraja (sic - skraja - op.a.) XVII vijeka, najkasnije do sredine XVIII vijeka. U vakufskom defteru Arhiva u Istanbulu (valjda vakufskom defteru pohranjenom u Arhivu u Istanbulu - ne veli Igbala kad je defter nastao - op.a.) naziva se Begovom (Beyler camii) i Alajbegovom (Alay Beyi), (s tim da nije jasno radi li se o džamiji koja se naziva Begova i Alajbegova - ili se radi o Begovoj džamiji ili Alajbegovoj džamiji - op.a.) dakle po tituli, ali bez vlastitog imena osnivača i godine gradnje. (...) Prilikom bombardovanja Podgorice 1941. godine, oštećena je i od tada je izložena propadanju. Sve do 1956. godine bila je u upotrebnoj funkciji (dovoljno je reći da je džamija bila u funkciji - op.a.), kada je u nepoznatim okolnostima srušena”.
Kako bilo, da nije gospođe Igbale - kojoj nije bilo teško da pročešlja redom sve turske deftere i sve ostale raspoložive izvore - i to vrlo studiozno - teško da bismo mi danas znali i to malo što znamo o fizičkoj strukturi, odnosno o urbanim formama Podgorice iz perioda osmanske uprave - i samo još da ovjeri te okolnosti, vezano za rušenje Hadrovića džamije, sigurno negdje postoji zapis o tome - i sreći našoj neće biti kraja...
Opet, bojim se da teško možemo da izgradimo neke realne predstave o PG urbanoj strukturi i PG graditeljskim formama u periodu od kraja XVII vijeka pa do sredine XVIII vijeka na osnovu postojećih, odnosno dostupnih izvora - ono što je sasvim izvjesno je da baš u to vrijeme (nakon druge opsade Beča 1683. godine - i poraza Osmanlija) - polako počinje sunovrat Osmanske imperije - a sjaj i raskoš - uz svo dužno poštovanje i prema tradiciji i prema svima koji baštine ovdašnju osmansku tradiciju - osmanski segment naše tradicije, preciznije - mogu da zamislim u Skadru - a što se tiče PG - lakše mi je da zamislim sivu i prašnjavu kasabu na vazda nemirnoj granici - i džematlije, podrazumijeva se, koji grade džamiju - jer bih se složio sa gospođom Igbalom da su upravo džamije ukazivale na pravce razvoja - širenja - otomanske Podgorice - gradnju kuća i formiranje mahala pratila je, sasvim je izvjesno, gradnja džamija - i unutar bedema i izvan bedema...
***
Izgradnja nove Hadrovića džamije u Podgorici počela je 31. januara 2023. godine - baš na mjestu gdje se nalazila srušena džamija - a prvi ezan sa munare nove džamije čuo se u petak, 25. oktobra 2024. godine. Toga dana je bilo upriličeno svečano otvaranje - u prisustvu visokih zvanica, poglavito predstavnika Islamske zajednice, među kojima se našla i gospođa Injac, gradonačelnica Podgorice u to vrijeme.
Moram naglasiti, prije nego što kažem (još) par riječi o novoj Hadrovića džamiji - da autor - prof. dr Rifat R. Alihodžić, dipl. ing. arh. - Neimar Svjetskoga renomea - Bjelopoljski Le Corbusier - nije uzeo, zvanično, ni centa za izradu idejnog projekta i glavnog projekta džamije - što je vrijedna sadaka - i veliki sevap za gospodina Alihodžića - tako da me začudilo, u najmanju ruku, što na fotografijama sa otvaranja džamije (gradski.me) nijesam uspio da primijetim gospodina Alihodžića među najvišim zvanicama, unatoč svesrdnim naporima koje sam uložio...
Moraću, izgleda, još da poradim na tome...
***
OK, krenimo redom...
Krenimo od činjenice da je glavni ulaz (Main Entrance) u novu džamiju okrenut ka sjeverozapadu - ka gradu - ka centru grada - i da je dat vrlo eksplicitno - možda čak i za nijansu previše eksplicitno - što bi se prije imalo odnositi na visinu - dvije etaže - nego li na oblikovanje - za razliku od ulaza u druge dvije podgoričke džamije - od ulaza u Skender Čauševu - ili Doganjsku džamiju - i od ulaza u Osmanagića džamiju - koji se ne vide spolja.
Donja linija glavnog ulaza u Hadrovića džamiju, ako mene pitate, definitivno je postavljena previsoko - ta linija je u visini očiju prolaznika, otprilike, posmatrano iz Ulice Slobodana Škerovića (ili je to Ulica Omera Abdovića?) u pravcu jugoistoka - ali ako uzmemo u obzir da je donja linija zida kible, odnosno mihraba, u razini tla sa te jugoistočne strane - što će reći da je prizemlje u jednom nivou - što pozdravljam, svakako - i da se ova džamija nalazi na Draču, u Podgorici, a ne u Stambolu (na Bosforu) - onda je to valjda OK - jer bismo u protivnom - u slučaju da je odlučeno da se kota glavnog ulaza spusti - za par stepenika - imali “lom” od par stepenika - najvjerovatnije između muške abdesthane i prostora gdje se klanja.
A kako znamo da “nema namaza ko nema abdesta” - ili, drugim riječima, da nije ispravan namaz onome ko nije uzeo abdest - onda ne čudi, ni najmanje, da je baš iza velelepnog glavnog ulaza Neimar svjetskoga renomea locirao abdesthanu za muškarce - u kompletu sa dva toaleta (WC-a) - jedan odmah lijevo od ulaza, drugi odmah desno od ulaza - dakle simetrično.
OK, izgleda da sam ispucao za danas - nastavak u sljedećem broju...
Bonus video:
