Šef misije Crne Gore u Briselu Petar Marković rekao je da Evropska unija pohvalno gleda na porast istraga, sudskih procesa i presuda u oblasti borbe protiv organizovanog kriminala i visoke korupcije.
On, kako kaže, očekuje da će ovogodišnji Izvještaj Evropske komisije biti šarenolik, od poglavlja do poglavlja, uz konstatovanje komplikovane političke situacije i izostanka imenovanja, ali da je najvažnije da država ne “zasluži” ocjenu nazadovanja.
Govoreći o nedavnom sporazmu vršiteljke vrhovnog tužioca Maje Jovanović sa Kancelarijom evropskog javnog tužioca na čijem je čelu Laura Koveši, tužiteljka poznata po borbi protiv korupcije javnih zvaničnika, Marković je rekao da on stvara osnove za tješnju saradnju u istragama onih koji su pod sumnjom za pronevjere milionskih sredstava iz EU fondova koji se ulažu i u naš region, ali i utaje poreza i pranja novca, nezakonitog prisvajanja javnog novca, šverca...
Godišnji izvještaji Evropske komisije za zemlje Zapadnog Balkana biće uskoro objavljeni. Šta očekujete da će se naći u ovogodišnjem Izvještaju za Crnu Goru?
Takozvani Paket proširenja za 2022. godinu, koji obuhvata godišnje izvještaje EK za Zapadni Balkan, biće objavljen 12. oktobra. Za svaku zemlju ovaj izvještaj predstavlja objektivan i detaljan presjek stanja evropeizacije naše države i društva u 33 posmatrana pregovaračka poglavlja.
Pored toga, u svom prvom dijelu, on državi kojom se bavi pred lice podiže svojevrsno bistro i precizno ogledalo - kako bi njena politička klasa, državna administracija i građani u odrazu izvještaja dobili precizno trenutno stanje ispunjenosti političkih, ekonomskih i administrativnih kriterijuma za članstvo u Evropskoj uniji.
Kada je riječ o stanju u pojedinim poglavljima, očekujem da će ove godine slika biti uobičajeno šarena - u nekim poglavljima biće zabilježen napredak dok će u drugim postignuto ipak biti nedovoljno da zavrijedi pohvale. Za svaku zemlju kandidata, međutim, najvažnije je da svojim činjenjem ili nečinjenjem u proteklih godinu dana ne “zasluži” ocjenu nazadovanja.
Situacija je za Crnu Goru osjetljivija kada je riječ o očekivanom opisu političke situacije u zemlji, kao i o njenom uticaju na sposobnost naših institucija da demonstriraju nedvosmislen i ireverzibilan napredak u oblasti borbe za vladavinu prava i protiv organizovanog kriminala i korupcije. Prozor mogućnosti koji se izbijanjem rata u Ukrajini otvorio za ubrzanje procesa pristupanja Zapadnog Balkana Uniji se polako zatvara, a Crna Gora, koja je najbliža cilju, ne smije propustiti istorijsku šansu da ubrzanjem pregovora putem ispunjavanja privremenih mjerila za vladavinu prava, sebe dodatno utvrdi kao prvu narednu članicu EU.
Na koji način se nosite sa političkom krizom u državi nastojeći da joj omogućite što bolje pozicije u Briselu? Kakve su reakcije na ovo što se dešava u vezi sa različitim vizijama razrješenja aktuelne političke situacije? Da li uopšte visoki zvaničnici razumiju šta je problem kod nas, zbog čega nema kohabitacije...? Možete li da ih uvjerite uopšte da smo stabilna država ako se produbljava političko institucionalna kriza?
Evropska unija je zajednica demokratskih i pluralnih političkih zajednica. Neke od tih demokratija su i same fragilne, nedovršene, a većinu njih karakteriše veoma dinamičan politički život. Ukoliko dublje analizirate političke sisteme država članica, vidjećete da glavobolju u Briselu zapravo najviše izaziva pojava na istoku Unije da okoštala izvršna vlast godinama unazad prijeti da uruši podjelu vlasti i nezavisnost pravosuđa na domaćem planu, a od skora i sposobnost EU da donosi zajedničke vanjskopolitičke odluke o restriktivnim mjerama uperenim protiv ruske agresije na Ukrajinu.
Dakle, “višak dinamike” u političkom životu nije a priori problem, već je to prije prisustvo autoritarnih tendencija stabilokratskih režima. Ključno je, međutim, da, dok demokratski sazrijeva učeći se prvim iskustvima kohabitacije, heterogenih promjenljivih većina, navikavajući se na smjenjivost vlasti, Crna Gora ne sklizne u nestabilnost i dokaže da živopisan demokratski život nije u koliziji sa efikasnim ispunjavanjem prioriteta iz EU agende.
Vjerujem da će političke ocjene u Izvještaju potvrditi da se nalazimo upravo na toj vododjelnici. Popravni ispit iz imenovanja nosilaca ključnih funkcija u pravosuđu (Ustavni sud, Sudski savjet, VDT) je prilika da se, prvenstveno u parlamentu, pred građanima sklopi svojevrsni novi društveni ugovor o tome da razmirice i nesuglasice koje EK sa zabrinutošću bilježi u našem političkom životu više ne smiju i neće paralisati postizanje prioriteta u vladavini prava bez kojih nema daljeg napredovanja.
Slovenija i Poljska su samo neke od zemalja u kojima su poslanici vlasti i opozicije uspješno zakopali “ratne sjekire” kod svih pitanja vezanih za EU pregovore i tako osigurali nesmetanu dinamiku preuzimanja tekovine EU. Tijelo prava EU je meta koja stalno ide naprijed i samo izuzetno vitalan parlament može da je sustigne.
Vaš posao je da lobirate da država bude naredna zemlja članica, ali vam to zvanična Podgorica nimalo ne olakšava. Pošto reforma pravosuđa i rezultati koji se očekuju od nas stagniraju, nema zatvaranja pregovaračkih poglavlja, nema ispunjavanja privremenih mjerila, koliko nam to urušava kredibilnost?
Unutrašnja previranja, nažalost, usporavaju naš spoljnopolitički prioritet – članstvo u Evropskoj uniji. Iako je u prethodnom periodu zaokružena pregovaračka struktura, Misija pri EU je značajno porasla, a koordinacija između vanjskopolitičkih aktera je vidljivo poboljšana, čini se da u praksi nedostaje širi i nedvosmisleni konsenzus o evropskoj budućnosti Crne Gore.
Pozivam političke partije da fokus vrate na konstruktivni politički dijalog bez obzira na iskušenja koja pred njih stavlja naizgled permanentno stanje predizborne kampanje čija buka i bijes nerijetko nadglašava simfoniju evropskih standarda. Ipak, ne bih se složio sa ocjenom da se ne ispunjavaju privremena mjerila. Ispod ove zatalasale površine, entuzijasti u širokom krugu nadležnih institucija strpljivo rade na ispunjavanju onih prioritetnih mjerila u oblasti vladavine prava koja ne zavise od ishoda glasanja u Skupštini. Zabrinjava ako se, u žaru političke borbe, inače oskudna ekspertiza u oblasti evropskih integracija osipa ili marginalizuje.
Takođe, EU pohvalno gleda na porast akcija, istraga, sudskih procesa i presuda u oblasti borbe protiv organizovanog kriminala i visoke korupcije. Pored toga, mi sistematski koristimo mogućnost tzv. mjera rane integracije iz nove metodologije pregovora o pristupanju. Tako je, na primjer, samo u proteklih mjesec dana, VDT sklopilo sporazum sa Kancelarijom evropskog javnog tužioca (EPPO) na čijem je čelu poznata Laura Koveši, MVP je poslalo svog mladog predstavnika na prvu Evropsku diplomatsku akademiju, a MUP potpisao aranžman kojim se naša zemlja priključila Evropskoj mreži za migracije. Misija pri EU i MVP će u skladu sa svojim nadležnostima nastaviti da istražuje ostale prilike za aktivno učešće u programima i okvirima za saradnju EU u susret članstvu. Oni, zajedno sa velikim sredstvima iz EU fondova, čine da građani u svakodnevnom životu osjećaju boljitak od približavanja punopravnom članstvu.
Evropski put počinje i završava se u Crnoj Gori. Dok budemo čitali uskoro objavljeni izvještaj, locirajmo institucionalnu i personalnu odgovornost za neispunjeno, ali i pohvalimo one čiji je rad doveo do napretka.
Da li od sporazuma VDT-a sa Kancelarijom evropskog javnog tužioca one koji su se ogriješili o zakon može zaboljeti glava, odnosno koji ćemo benefit imati od njega jer je na čelu te kancelarije tužiteljka poznata po beskompromisnoj borbi protiv korupcije?
Istina, nakon neustrašive borbe protiv sprege politike, korupcije i organizovanog kriminala u rodnoj Rumuniji, ona je postala prva evropska glavna tužiteljka na čelu najmlađe evropske institucije koja trenutno djeluje na teritoriji 22 države članice, a izvan EU, već ima radne aranžmane sa tužilaštvima u SAD, Ukrajini, Albaniji i, odnedavno, Crnoj Gori. Ovi sporazumi stvaraju osnove za tješnju saradnju u istragama i gonjenju lica koja su počinila krivična djela protiv EU budžeta (na primjer, pronevjera sredstava iz EU fondova koji se u milionskim iznosima u vidu projekata ulažu i u naš region), ali i djela utaje i pranja novca, nezakonitog prisvajanja od strane državnog službenika, korupcije i šverca.
U svega nešto više od godinu dana od kada je EPPO počeo sa radom, pokrenuto je preko 500 istraga protiv lica u koje spadaju ministri i bivši premijeri država članica. Fascinantno je da se, na primjer, kako mi je na prvom sastanku početkom godine objasnila tužiteljka Koveši, aktivnost koja kroz izolovanu istražnu lupu jedne države izgleda sasvim legalno, ispostavi dijelom sofisticirane prekogranične mreže pranja novca ukoliko se ukrste podaci iz više država. Korupcija i organizovani kriminal sve više djeluju transnacionalno. Zato i borba protiv njih mora biti transnacionalna. Od sada je i Crna Gora partner u toj saradnji, a EPPO ima kontakt tačku u našem tužilaštvu.
Zbog čega je važan naš pristup Evropskoj mreži za migracije?
U kontekstu pregovaračkog procesa, tj. Poglavlja 24 i realizacije mjera rane integracije koje su predviđene inoviranom metodologijom pristupanja, Crna Gora dobijanjem statusa posmatrača u EMN odmah može drastično unaprijediti saradnju kako sa Evropskom komisijom, tako i sa državama članicama, i od pasivnog recipijenta normi i standarda postati kokreator održive migracione politike u Evropi i tako olakšati dalje usaglašavanje propisa sa pravnom tekovinom EU u ovoj oblasti.
Preko učešća predstavnika MUP-a u radu EMN-a pripremaćemo institucije za punu saradnju u tzv. evropskom prostoru slobode, bezbjednosti i pravde, a namjera nadležnog ministarstva je da odmah punom snagom krene u pravcu konkretnih oblika saradnje.
Spekuliše se da bi novi samit lidera EU mogao biti održan na Zapadnom Balkanu kao novi vid da nas “poguraju” u politici proširenja? Kada je objedinjen direktorat EK za susjedstvo za Srbiju i Crnu Goru, bilo je skepsi tim povodom i tvrdnji da više “nismo lider u regionu” i da će se to negativno odraziti na našu državu. Da li to predstavlja neki problem ili mi samo tražimo alibi za loše rezultate?
Nema nikakve sumnje da je Crna Gora i dalje zemlja kandidat sa najvećim izgledima za članstvo. Nikakva interna reorganizacija generalnog direktorata EK nadležnog za proširenje ne može uticati na taj status ukoliko mi kod kuće uspješno prevaziđemo institucionalnu krizu, odblokiramo proces i nadoknadimo propušteno u deceniji pregovora sa EU. Sve drugo je forma o kojoj se odlučuje u Briselu.
Dokaz da spajanje direktorata srećom nije nepovoljno uticalo na nas je i činjenica da se upravo nakon te reorganizacije otvorila najbolja istorijska šansa za ubrzanje procesa. Naravno, kao odgovorna diplomatija, mi budno pratimo naše evropske partnere i staramo se da politika regate ostane princip zdravog takmičenja ka cilju članstva. Albanija i S. Makedonija ove godine pridružuju nam se u pregovaranju, a Ukrajina, Moldavija i Gruzija u evropskoj perspektivi. Veću konkurenciju dočekujemo radosno jer će ona zasigurno podstaći našu orijentaciju na postizasnje rezultata. Takođe, kao predvodnica procesa, proaktivno dijelimo svoje iskustvo sa novim učesnicama trke.
Vladavina prava je jedina prava mjera patriotizma
”Nedavno je jedan zvaničnik EU poželio da Crna Gora pronađe kompas na svom EU putu. Taj kompas je poznat i u rukama je svih političara, ali i građana Crne Gore. Sa jedne strane, njegova kazaljka uperena je na nastavak pune usaglašenosti sa vanjskom i bezbjednosnom politikom EU, posebno u ovom rovitom geopolitičkom trenutku u kojem bezrezervno branimo evropske vrijednosti. Sa druge, kazaljka pokazuje put ka vladavini prava kao jedinoj pravoj mjeri patriotizma. Kompas je, dakle, tu. Potrebno je, takođe, da uz njegovu pomoć, našim državnim brodom, kao u Platonovoj Državi, kormilare kompetentnost, odgovornost i mnogo viši stepen koordinacije.
Siguran sam da će Izvještaj dati odlične preporuke i uputstvo za upotrebu. Bitno je da smo mi kao politička zajednica uvjereni u to da je te probleme neophodno riješiti, a onda vjerujem da će, ako politčke elite ne nađu način da prevaziđu razlike i omoguće institucijama nesmetan rad u punom kapacitetu, građani znati da na prvim sljedećim izborima svojim neprikosnovenim glasom stvore uslove za stabilnu i politički odgovornu većinu i vladu koje će umjeti da rukuju našim evropskim kompasom”, rekao je Marković.
Eksperti Estonije pomažu našoj administraciji u unapređenju sajber bezbjednosti
Crna Gora još nije riješila problem sajber napada. Da li se možemo nadati pomoći EK i u čemu bi se ona sastojala?
Dozvolite mi da naprije izrazim iskrenu zahvalnost svim partnerima i saveznicima koji su do sada pružili pomoć u suočavanju sa i otklanjanju posljedica sajber napada. Seriji bilateralnih oblika pomoći, kojima je podržan naš brzi odgovor na napade, pridružila se i EU koja je stavila na raspolaganje jedan mehanizam vanjskopolitičke podrške uz pomoć koje će našoj administraciji pomoć u dostizanju potrebnog nivoa sajber otpornosti stizati od najvećih eksperata iz Estonije koja je u svijetu prepoznata kao lider u ovoj oblasti. Pored toga, na inicijativu Misije pri EU, početkom septembra pokrenuti su razgovori naše strane sa EU partnerima u Briselu o dugoročnim oblicima saradnje i dijeljenju ekspertize.
Brojne su zemlje u Evropi svakodnevno izložene sajber napadima, ali tekuće nemilo iskustvo sa Zapadnog Balkana jasno ukazuje na potrebu prekograničnog udruživanja snaga. Sajber diplomatija, pristupanje EU oblicima sajber saradnje i više zajedničkih vježbi i obuka put su ka jačoj zajedničkoj sajber bezbjednosti.
Bonus video:
