Osmatrački radar dugog dometa, koji je trebalo da bude postavljen na Bjelasici do kraja 2024, neće biti u funkciji još najmanje dvije godine, jer prvo sa te planine treba izmjestiti telekomunikacionu opremu Radio-difuznog centra.
“Vijestima” su to rekli iz Ministarstva odbrane, odgovarajući na pitanja zašto radar, koga je Crnoj Gori ustupio NATO, još nije u funkciji, u kojoj je fazi njegovo montiranje i koliko košta njegova modernizacija.
Iz resora na čijem je čelu Dragan Krapović (Demokrate) odgovorili su da je Vlada kroz kapitalni budžet obezbijedila 6,8 miliona eura za izgradnju radarskog položaja.
Ovaj projekat kasni u odnosu na ranije planiranu dinamiku, jer je Crna Gora pred NATO partnerima preuzela obavezu da radar na Bjelasici postavi i aktivira najkasnije do oktobra 2024. Crna Gora je 2019. dobila od NATO-a na korišćenje polovni 3D osmatrački radar tipa “HR 3000”, čime se stvaraju mogućnosti da se neprekidno osmatra i nadzire vazdušni prostor i obezbijedi razmjena radarske slike u NATO sistemu odbrane.
Iz Ministarstva objašnjavaju da radar nije u funkciji jer nijesu stvoreni uslovi za izgradnju radarskog položaja na Bjelasici. Kazali su da se na lokaciji na kojoj je predviđena izgradnja tog položaja nalazi oprema Radio-difuznog centra.
“Vlada Crne Gore donijela je zaključak da se izmjesti telekomunikaciona oprema Radio-difuznog centra s lokacije na planini Bjelasica. U toku su aktivnosti na izmještanju te opreme na drugu, odgovarajuću lokaciju”, naveli su.
Kako su dodali, paralelno s aktivnostima koje Radio-difuzni centar sprovodi na izmještanju njihove opreme, Ministarstvo sprovodi proceduru da kroz Plan nabavki tog resora za 2025. realizuje projekat izgradnje radarskog položaja za potrebe Vojske Crne Gore.
“Riječ je o projektu koji zbog svoje specifičnosti može da sprovede isključivo Ministarstvo odbrane. Naravno, u skladu sa zakonskom regulativom koja uređuje oblast posebnih javnih nabavki u oblasti odbrane i bezbjednosti”, kazali su.
Ministarstvo će, kako su poručili, sprovesti postupak za izbor preduzeća koje će graditi radarski položaj, kao i firme koja će obaviti stručni nadzor nad izvođenjem radova.
“Izgradnja radarskog položaja trajaće dvije godine”, naveli su.
Neće dozvoliti odgađanja, pritiske i opstrukcije
Iz Ministarstva poručuju da su, iako su se različiti sastavi izvršne vlasti, uključujući i aktuelnu, bavili ovim pitanjem i donosili zaključke u cilju njegove realizacije, konkretni koraci izostali sve do sada.
“Jasno je da je postavljanje radarskog sistema na Bjelasici prioritet Ministarstva odbrane koji će biti realizovan u skladu sa zakonskim procedurama, ali bez kompromisa kad je riječ o interesima države”, kazali su.
Ministar odbrane Krapović, kako dodaju, jasno poručuje da neće dozvoliti odlaganja, pritiske, niti opstrukcije koje bi mogle ugroziti sprovođenje ovog projekta, “koji je od vitalnog značaja za nacionalnu bezbjednost”.
“Ovim potezom ministar Krapović potvrđuje svoju posvećenost jačanju odbrambenih kapaciteta Crne Gore i efikasnost upravljanju resorom koji mu je povjeren”, napominju iz Ministarstva.
Iz tog resora su ranije rekli da se dobijeni radar nalazi u NATO Agenciji za podršku i nabavke (NSPA) u Luksemburgu, gdje se u kontinuitetu radi na njegovoj adaptaciji i modernizaciji.
Radar će se, kako je najavljeno, uz saglasnost NSPA, kao i na osnovu preporuke NATO Vrhovne komande savezničkih snaga u Evropi (NATO SHAPE), instalirati na lokaciji Zekova glava na Bjelasici, a koja je odabrana jer ispunjava potrebne uslove pokrivenosti vazdušnog prostora.
S lokaliteta Zekova glava, koji je na nadmorskoj visini od 2.117 metara, radar će moći da “vidi” najveći dio vazdušnog prostora Crne Gore, ali i dijelove vazdušnog prostora susjeda - BiH, Srbije, Kosova i Albanije, kao i neba nad većim dijelom južnog Jadrana i Otrantskih vrata.
Radar “Raytheon HR-3000” pripada nešto starijoj generaciji osmatračkih radara iz sredine 1990-ih, ali je još dovoljno moderan i sposoban da zadovolji potrebe Crne Gore za elektronskim nadzorom i kontrolom njenog vazdušnog prostora. Iako polovan, radar koji je od NATO-a dobila Crna Gora je modernizovan, a Alijansa će za njega našoj zemlji obezbijediti i punu tehničku podršku u narednih 15 godina.
“HR-3000” je naprednija i sposobnija varijanta HADR radara za osmatranje vazdušnog prostora koji je američka kompanija “Hughes Aircraft” razvila početkom 1990-ih s namjenom da se takvi uređaji instaliraju pretežno na jugoistočnom krilu NATO-a u Evropi.
Alijansa je tada naručila ukupno deset takvih radara koji su postavljeni na osmatračke položaje u Italiji, Portugalu, Grčkoj i Turskoj. Ove radare kasnije su kupili Njemačka i Norveška, ali i Malezija i Tajvan, pa je ukupno proizvedeno oko 60 komada koji su kao novi, zavisno od prateće opreme, koštali između osam i 10 miliona dolara po primjerku.
Do sada za radarske troškove izdvojeno 355.826 eura
Iz Ministarstva odbrane su rekli da se radarski troškovi dijele na operativne i administrativne, i da je od 2020. ukupno po osnovu administrativnih troškova uplaćeno 366.115 eura.
Ministarstvo je navelo da su operativni troškovi plaćani avansno, i to po 300 hiljada eura 2021. i 2022.
“Od ukupnih sredstava do sada je potrošeno 355.826 eura, što ukazuje da smo u pretplati u iznosu od 344.173 eura koje se koriste za svu dodatnu opremu koja je neophodna. Za 2025. u budžetu Ministarstva odbrane planirano je 168.500 eura za operativne troškove”.
Bonus video:
