Kontinuirani napadi na predstavnike medijske zajednice i organizacije civilnog društva, predlaganje zakona kojima se ograničavaju ljudska prava i slobode, istorijski revizionizam i negiranja presuda međunarodnih sudova za ratne zločine - samo su neke od političkih praksi koje dovode u pitanje istorijsku šansu Crne Gore u vidu mogućeg pristupanja EU do kraja decenije.
To se navodi u non-pejperu Demokratske partije socijalista (DPS) o stanju u Crnoj Gori i regionu. Tvorci ovog neformalnog dokumenta, koji je predat zvaničnicima i predstavnicima Evropske komisije, Evropskog Savjeta, Evropskog parlamenta i tink tenk organizacijama u Briselu, su šef Kluba poslanika DPS-a Andrija Nikolić i šef odbora za EU integracije u Skupštini Crne Gore Ivan Vuković.
Non-pejper je neformalni diplomatski dokument koji nema službeni status, ali se koristi za prenošenje ideja, predloga ili testiranja reakcija drugih strana, bez zvanične obaveze.
Oni u non-pejperu navode da dominantnu političku snagu vladajuće koalicije u Crnoj Gori čine velikosrpski nacionalisti i dokazani neprijatelji evropskog sistema vrijednosti, na čelu s predsjednikom Skupštine Andrijom Mandićem, “bliskim saveznikom autokratskog predsjednika Srbije Aleksandra Vučića i donedavnog secesionističkog predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika”.
“Nasuprot proevropskoj retorici, najveći dio vladajuće većine nastoji da poništi vrijedne rezultate koje smo, kao država, ostvarili na planu evropske integracije u prethodnom periodu”, navode poslanici.
Podsjećaju da za vrijeme vlasti DPS-a i koalicionih partnera (do avgusta 2020), Mandićev Demokratski front, “čiji je ideološko-politički profil sličan onom AFD-a (Alternativa za Njemačku)”, na izborima je osvajao manje od 20 odsto glasova.
“U kojoj mjeri se promijenila politička scena u Crnoj Gori svjedoči i rezultat nedavno održanih lokalnih izbora u Nikšiću, drugom po veličini gradu u državi, na kojima je Mandićeva partija osvojila 34 odsto glasova. I dok ekstremna desnica jača, premijer Milojko Spajić i njegov deklarativno proevropski PES gube politički rejting”, piše u non-pejperu.
DPS upozorava da se sve to negativno reflektuje i na odnos crnogorskih građana prema procesu evropske integracije, zbog čega je, prema posljednjim rezultatima Eurobarometra, njihova podrška članstvu Crne Gore u EU pala s ranijih 79 odsto na 60 odsto.
Crna Gora u ustavnoj krizi
Podsjećaju da je Crna Gora i u ustavnoj krizi, jer Ustavni sud u ovom trenutku funkcioniše sa svega četvoro od sedam sudija, a do kraja godine još jednom od njih ističe mandat.
“Problemi sa Ustavnim sudom kulminirali su kada je u decembru prošle godine parlamentarna većina protivzakonito penzionisala sutkinju tog suda. Ta odluka izazvala je oštru reakciju opozicije čiji stav je potvrđen u preporukama Venecijanske komisije”, navodi se.
Iako su, kako se dodaje, premijer i lideri opozicije, potpisali sporazum o sprovođenju preporuka Venecijanske komisije, taj dogovor do danas nije sproveden.
Iz DPS-a poručuju da je, u tom smislu, na testu i autoritet Delegacije EU u Crnoj Gori, jer ukoliko vlast ignoriše potpis ambasadora EU Johana Satlera na sporazumu između premijera i opozicije, potpuno se urušava priča o posvećenosti vladavini prava i evropskim integracijama.
Dragani Đuranović je parlament, na osnovu zaključka Ustavnog odbora, krajem prošle godine konstatovao prestanak funkcije jer je stekla uslov za penziju shodno Zakonu o PIO, a sudijama Ustavnog suda funkcija je prestajala po Zakonu o radu. U znak protesta, opozicija je napustila parlament i blokirala Odbor za reformu izbornog zakonodavstva. Nakon što je dio opozicije, uz posredovanje šefa Delegacije EU u Podgorici Johana Satlera, potpisao 15. marta s premijerom Milojkom Spajićem sporazum o rješavanju političke krize, opozicionari su se vratili u poslaničke klupe, a Venecijanskoj komisiji je upućen zahtjev za mišljenje o spornom slučaju. Da bi se izbjegle situacije slične slučaju Đuranović, Venecijanska komisija preporučila je razmatranje nekoliko predloga, kao što je usvajanje jasnog zakonskog okvira koji uređuje starosnu granicu za penzionisanje sudija Ustavnog suda, uvođenje pojednostavljenog automatskog mehanizma za obavještavanje o ispunjenju uslova za starosnu penziju sudija Ustavnog suda i razmatranje proširenja odredbi o izuzeću sudija Ustavnog suda u slučaju sukoba interesa.
Brine nedostatak autoriteta državne vlasti
DPS navodi da posebno brine nedostatak autoriteta državne vlasti i njenih institucija da sprovode zakone na cjelokupnoj državnoj teritoriji i adekvatno reaguju na konkretna nezakonita postupanja nacionalista i istorijskih revizionista, “već pravo i pravdu danas na pojedinim djelovima teritorije Crne Gore definišu crkvena lica Srpske pravoslavne crkve, jasno stavljajući do znanja cjelokupnoj crnogorskoj javnosti da su u stanju da ograničavaju postupanje policije i tužilaštva”.
Poslanici DPS-a u non-pejperu ističu da je za vrijeme njihove političke dominacije Crna Gora uspješno gradila dobre odnose sa zemljama regiona koji se, nakon promjene vlasti 2020. godine, nastoje pokvariti kako bi se usporio napredak države ka EU.
Dodaje se da se Crna Gora danas svađa s Hrvatskom, jer je u tu svađu guraju ekstremni nacionalisti iz parlamentarne većine, koji instrukcije dobijaju u Beogradu.
“Najveći interes od produžetka tenzija na relaciji Podgorica - Zagreb ima velikosrpska politika i njeni kreatori. Aleksandar Vučić zna da učlanjenjem Crne Gore u EU, gubi njegov projekat srpskog sveta koji je dominantno usmjeren na Crnu Goru i Bosnu i Hercegovinu.”
Smatraju da je jedini odgovor na sve ove prijetnje snažan podstrek da se reforme na putu ka EU članstvu sprovode odlučnije i politički sinhronizovanije.
“Crnogorska opozicija će nastaviti da pruža podršku u svemu što našu državu približava Uniji, ali i da bude brana svim destruktivnim snagama i malignim uticajima spolja. Prepoznajemo da Evropska unija ima i svoje unutrašnje izazove, ali znamo da za Crnu Goru zemlje Zapadnog Balkana nema alternative niti boljeg garanta stabilnosti i napretka.”
"U tom duhu iskazujemo spremnost da dalje radimo sa zvaničnim Briselom i zemljama članicama, ali isto tako ukazujemo na potrebu detaljnije udubljenosti u procese u Crnoj Gori i na Zapadnom Balkanu. Iz tog razloga naglašavamo da je neophodno veće prisustvo, zajednički angažman i frekventnija komunikacija sa predstavnicima proevropskih političkih snaga iz opozicije i renomiranih organizacija civilnog sektora kako bi zajednički cilj, članstvo Crne Gore u EU do 2028. godine bio zaista i ostvarljiv".
Oni su upozorili i na tendencije u regionu, gdje raste uticaj autokratskih režima “koji raspiruju nacionalizam i duhove koji su doveli do ratova u nedavnoj prošlosti”.
Značajno neutralisali posljedice velikosrpskog nacionalizma
U DPS-ovom neformalnom dokumentu navodi se da su u prethodnom periodu poslanici te partije podržali sve zakonske akte i odluke Vlade od značaja za evropsku agendu Crne Gore.
“Štaviše, nerijetko smo obezbjeđivali ključne glasove kako bi pojedini zakonski predlozi dobili potrebnu većinu za usvajanje u parlamentu. Istovremeno, aktivan politički angažman opozicije, u prvom redu DPS-a, u značajnoj mjeri je neutralisao posljedice malignog uticaja aktera velikosrpskog nacionalizma u Crnoj Gori i time onemogućio njihovu planiranu destrukciju našeg evropskog puta.”
Bonus video:
