Davno je to bilo, pa su imena nekih družina današnjem čitaocu pomalo čudna. Nešto više od bande, a manje od klana, okolinom Bara motali su se zajebani likovi. Klali su i otimali, ratovali međusobno, a vlast ih je držala na dugom povocu.
Za sve one koji misle da je kriminalni milje od juče i da su prvi mafijaši rođeni na vrelom asfaltu, napominjem da je mnogo prije otkrića asfaltne baze Bar imao bandite za ponos, plaćenike i paravojsku koja bi Sinđu i ortake obrijala dok si rekao četnik.
Priobalni potez prema Ulcinju držali su braća Aleksa, Petar i Marko, odmetnici od Balše III, svašta su radili i na kraju 1405. učestovali u napadima na gradske zidine. Poprati, kako su se nazivali, biće da su zadali više jada golorukom barskom življu, nego svi moderni mafijaši zajedno, oni poznatiji, iz devedesetih godina dvadesetog vijeka.
Barsko zaleđe imalo je iste planine i brda, ali drugačija prezimena - ekipe znane po opakoj naravi bile su npr. družina Krampsi, ili skupina Laloja, koju su vodili braća Đorđe i Janko, bezbjednosno interesantna lica prije šest stotina godina.
Nema tu mnogo razlike, od prvih naoružanih grupa koje su radile pod pokroviteljstvom Mletaka, do posljednjeg šverca cigareta preko mora, svaka je vlast koristila slobodnjake na terenu i opake tipove, da podigne neformalnu mrežu i osigura tranzit.
Malo prije dolaska Turaka bio je gadan pop Đinak iz Mrkovića, njegova ekipa spremna i operabilna, pa je čak dobio opatiju svetog Nikole na Bojani, kao nagradu za svoja ubojita dejstva.
Teško je shvatiti toliki uticaj jednog neformalnog šefa, to je isto kao da danas dobiješ Lutriju CG, ili dozvolu za neograničenu gradnju, ili da ti pripadne ulcinjska Solana sa šarenim pticama, upravo u rejonu davne opatije koju su Mleci prepisali pravoslavnom popu.
Možda je sami Đinak, ili neki drugi šef, usmjerio komandose protiv Đurađa Brankovića, ali to svakako nije bilo prvi ni posljednji put da žestoki momci predaju stražu pod nekim državnim grbom, u ovom slučaju mletačkim.
Prosto, istorija je stara konkubina, sjetiš se Đinakovih plaćenika i shvatiš ne samo da su lokalni popovi bili militanti, već da se dobar asasin ili skupina takvih uvijek cijenila, mnogo prije škaljarskih i kavačkih klanova, Sinđe i Deroka, barskih klanova i boranije novog doba, prije opasnih biznismena, a debelo prije prigušivača, zolje i plastičnog eksploziva.
Tačnije, ti stari primorski ratnici romantično su umakali oštrice svojih strijela u biljni otrov, o čemu postoje zapisi, što je osobito kul i kao takvo treba biti predočeno barskoj omladini za istorijsku poslasticu.
Tužno je što današnji momci sa pucačke scene nemaju pojma da su samo nejaki nastavljači, degenerisani refleks prošlosti, i da njihov status slobodnog strijelca i lovine nije od juče. Ovi današnji bojovnici ne mogu da prismrde npr. Mogulsima, egzotičnim Mogulsima, mom omiljenom barskom ratničkom plemenu, da ne kažem paravojnom udruženju o kojem se malo zna, kao što se malo zna o mnogim ubistvima na teritoriji barske opštine pola milenijuma kasnije.
Mora da je teško bilo hoditi drumom dok su Mogulsi ordinirali, vazda skloni prepadu i selidbi, spremni da se daju u pohod protiv onog koji plati manje. Perverznjak slučaj htio je da preživi jedan dokument iz 1439. godine, pa znamo i kako su se zvali: Junak Mogulsi, Nika Petali, Đorđe Mogulsi, Nikola Mogulsi, Dukađin Mogulsi i Andrija Mogulsi. To su bile glavešine ratničke skupine, neko bi rekao bosovi.
Grupu su činile desetine pješaka i konjanika pod starješinom. Bio je to politički oblik ustrojstva po krvnoj liniji. Porodični biznis, takoreći. Suština budućeg političkog sistema. Ako je porodica osnovna ćelija društva, onda su ove slobodnjačke familije koje su uglavnom radile po narudžbi i periferiji, osnovna ćelija plemena i vlasti koje su do danas zapale Crnu Goru.
I da budem skroz pametan u ovom istorijskom paralelisanju kojeg se, držim, ne bi postidio ni velečasni Novak Adžić, reći ću da mi recentni kriminalni trenutak na primorju čak pomalo liči na situaciju s početka petnaestog vijeka, toliko da se zapitam mijenja li se ovdje išta, ima li za šest vjekova ikakvog pomaka u istrazi, ima li centralizovane vlasti, i spremaju li policijski šefovi tezu iz poznog srednjeg vijeka, ili traže ubice.
Bonus video:
