Ako postoji bar jedan događaj od koga i poslije sto godina Evropljani zadrhte, onda je to Prvi svjetski rat - istinska evropska katastrofa koja je počela u posljednjim danima jula 1914. godine. Zaista, nakon ravno sto godina, poslije dva svjetska i jednog hladnog rata, taj nemir je izraženiji neko ikada.
Imajući u vidu krvavu istoriju Evrope, države koje su osnovale današnju Evropsku uniju pozivaju se na nenasilje, nepovredivost granica i vladavinu prava. Umjesto vojne konfrontacije izabrali su saradnju, čak integraciju, a umjesto politike moći - ekonomski razvoj. Ali sada je nova “EU Evropa” bačena nazad kroz vrijeme i predstoji joj još jedan izazov zbog povratka politike moći na njene granice i u njenoj neposrednoj blizini.
Na Istoku, Kremlj pod rukovodstvom predsjednika Vladimira Putina, želi da izmijeni državne granice pomoću sile i na taj način obezbijedi ponovno rađanje Rusije kao imperijalne svjetske sile. Uz to, haos i nasilje, koje se najbolje vide u Siriji, Iraku i Gazi, prijete da progutaju čitav Bliksi Istok, bacajući izazov teritorijalnoj cjelovitosti država koje u značajnom mjeri postoje kao rezultat dogovora nakon Prvog svjetskog rata.
Mirna, postmodernistička Evropa teško će izaći na kraj sa problemima koje sa sobom donosi oživljavanje politike moći. Evropska unija porasla je više od dva puta od 1989, kada je pao komunizam u Centralnoj i Istočnoj Evropi, ali Evropa u eri EU još nije dostigla svoju konačnu, politički integrisanu formu. Što je još važnije, EU nije bila predviđena za rješavanje problema koje proizilaze iz politike sile: stare nacionalne države Evrope premale su i preslabe, a zajednička spoljna politika i politika bezbjednosti EU ostaju nedovoljno razvijene.
Ipak, mnogi Evropljani smatraju da su EU i Zapad dužni da ne dozvole Putinu slobodu u ponašanju. Situacijom u Istočnoj Ukrajini plaća se ogromna cijena: cijena mira i poretka na cijelom kontinentu. Zbog toga su, da bismo mi to razumjeli, putnici malezijskog aviona MH-17 oborenog iznad teritorije koju kontrolišu pobunjenici - platili životima.
Rokove istorijski značajnih događaja nemoguće je birati. Na taj način, glavno pitanje vezano za posljedice takvih događaja uvijek se tiče toga koliko brzo se mogu tačno odrediti njihove istinske posljedice. Trebalo je neobično mnogo vremena evropskim liderima da shvate kako je sve povjerenje koje su dali Putinu i tolerancija koju su pokazali prema njegovoj politici nasilja i zastrašivanja, doveli samo do dalje eskalacije i širenja krize u Ukrajini. U stvari, tek pošto je skoro 300 civila poginulo u avionu MH-17, EU je najzad bila spremna da uvede višestrane ekonomske sankcije Rusiji koje mogu imati suštinski uticaj na rusku ekonomiju.
S tačke gledišta daljeg razvoja zajedničke evropske spoljne politike i politike bezbjednosti, značaj tih sankcija EU ne treba podcjenjivati. Posle prvog koraka (efektivne sankcije), drugi korak - “Energetski savez”, koji omogućava Evropi da okonča svoju zavisnost od ruskih energenata - mora uskijediti što prije.
Što se tiče Bliskog Istoka, probleme koji se tiču sposobnosti Evrope da sprovodi kolektivne akcije biće još teže prebroditi. To pokazuje prisustvo jakih proizraelskih i propalestinskih blokova u EU, koji obično blokiraju jedan drugog. Osim toga, današnji konflikti na Bliksom istoku mnogo su složeniji nego na istoku Ukrajine.
Zemljama u regionu koje su najviše postradale - Irak, Sirija, Liban, Izaerl/Palestina, Egipat i Libija - uskoro se mogu pridružiti Jordan, Jemen i zemlje Persijskog zaliva. A kriza se još više produbljuje zbog nuklearnog programa Irana i takmičenjem između šiitskog Irana i sunitske Saudijske Arabije za regionalnu dominaciju koje potpiruje sektaški konflikt. Rješenje (ili rješenja) pitanja mučenja Bliskog istoka još je daleko.
Danas samo jedan ishod može biti predviđen sa visokim stepenom sigurnosti: dalja eskalacija sukoba koja prijeti da gurne cijeli region u haos i dovede do daljeg nasilja i velikog rizika od širenja konflikta. Postoji, na primjer, realna opasnost da će djelovi bliskoistočnog konlikta biti “izvezeni” u Evropu. Sviđa li se to EU ili ne, ona se mora suočiti s tim konfliktima jer će rješavanje njene unutrašnje i spoljne bezbjednosti biti, vjerovatno, pripremana koliko na Bliskom istoku toliko i u Briselu, toliko i u prestonicama država EU.
Evropljani žive u regionu koji je sve neodređeniji, pa je to zadatak koji poziva na svojevrsne strateške odgovore koje ni jedna evropska država ne može obezbijediti sama. Zato su na dnevnom redu dalje produbljivanje integracija i aktiviranje dijaloga u vezi zajedničke spoljne politike i politike bezbjednosti EU.
Na žalost, sto godina nakon što je savremena politika moći rasplamsala rat koji je ubio više od deset miliona njihovih predaka, mnogi Evropljani u EU kao i prije se nehajno odnose prema nadolazećoj buri. Moramo se nadati da će se to promijeniti prije nego kasnije: spemnost je uvijek bolja od podrhtavanja.
Copyright: Project Syndicate, 2014.
Bonus video:
