Prošlog mjeseca koledž Grin Templton Univerziteta Oksford održao je svoj redovni godišnji Simpozijum o tržištima u razvoju. Ove godine tema je bila “Zdravlje i ishrana majke i djeteta”. Posljednji slajd na otvaranju prezentacije, kojom se predstavio viši naučni saradnik Stiven Kenedi, bila je karikatura na kojoj su prikazana dva mlada učesnika takmičenja koji se pripremaju da trče: jedan od njih je zdrav kao dren, a drugi slab, u okovima, sa teretom bolesti i primoran da prelazi moćnu barijeru neuhranjenosti. Poruka je bila jasna: ne počinju svi život sa jednakim šansama za uspjeh.
Razumije se da to uopšte nije novo shvatanje. Uticaj faktora kao što su siromaštvo, obrazovanje majke, sanitarni i stambeni uslovi na zdravlje djece - pa onda i na socijalne i ekonomske rezultate - izuzetno je dobro dokumentovan. Problem je u tome što ove faktore ne mogu neutralisati medicinsko-sanitarne akcije. Ipak, drugi socijalni faktor, o kojem se manje govori - ishrana majke - može biti neutralisan.
Od vremena Hipokrata, ljudi su izučavali uzajamno dejstvo “prirode” i “ishrane” tokom čovjekovog razvoja. I zaista, čak se i u drevnim civilizacijama adekvatna ishrana majke smatrala krajnje važnom za obezbjeđivanje opstanka i napretka sljedećih generacija. Ali siromaštvo i neznanje mogu da ometu i najbolje namjere.
Posljedice majčine neuhranjenosti su dalekosežne, dovode do povećanja nivoa smrtnosti djece i urođenih defekata, povećane osjetljivosti na infekcije, kao i do deficita hranljivih materija koje dijete od malih nogu mogu uvući u začarani krugi slabog zdravlja. Osim toga, neuhranjenost tokom trudnoće može povećati rizik da se u zrelom dobu pojave hronične bolesti kao što su gojaznost, dijabetes i kardiovaskularne bolesti.
Indikativno je da većina od 47 učesnika foruma - uticajne ličnosti iz državnog i privatnog sektora iz cijelog svijeta - nije znala koliko ishrana majke utiče na dobrobit njenog potomstva. Oni su bili začuđeni dokazima da djeca rastu jednako u čitavom svijetu sve dok imaju istu njegu i dok nisu ograničena faktorima životnog okruženja - dokazima koji osporavaju široko rasprostranjeno mišljenje da su osnovni faktori koji određuju razvoj djeteta etnička pripadnost i pol.
To govori koliki je propust naučne zajednice u pogledu dostavljanja odgovorajućih podataka onima koji donose odluke - čuvši dokaze, bivši premijer Pakistana je priznao da bi zauzeo aktiviniju poziciju u ovoj oblasti da je, dok je bio na funkciji, znao ono što je saznao sada.
Učesnici skupa su se saglasili da su od vitalnog značaja široki napori da se podrži njega prije začeća, sve u kontekstu očuvanja zdravlja majki i djece. Na kraju krajeva, ako adekvatna ishrana majke obezbjeđuje odlučujuće prednosti za zdravlje njenog potomstva tokom čitavog života, žene mogu da se posmatraju i kao čuvari zdravlja budućih pokoljenja.
Te međugeneracijeske biološke veze posebno su primjetne kod djevojčica. Uticaj nivoa i sastava ishrane majke na plod ženskog pola pokazuje se do same zrelosti, sve dok ona sama ne postane majka.
Uzimajući u obzir da je malo naučnika priznalo stepen u kome žensko jajašce formira perspektive za njene unuke, onda ne čudi što su političari toliko indiferentni i ne obraćaju pažnju na dugoročni uticaj na zdravlje žena. Ipak, te su činjenice očigledne i zahtijevaju akciju.
Dobra vijest je što postoje rješenja. Uslovni gotovinski transferi, inicijative za prikupljanje podataka o razvoju djece, školski programi ishrane, šeme vitaminizacije u cilju jačanja zdravlja i lokalne vlasti, dokazali su svoju efikasnost u poboljšanju ishrane majki.
Takve inicijative moraju biti podržane zakonima, koji bi pooštrili dobar izbor ishrane. Primoravanje političara da primjenjuju takve zakone zahtijeva nove navike koje su definisane iskustvom u cijelom svijetu. U Brazilu je TV program o ulozi dodataka u ishrani sa folnom kiselinom, kako bi se spriječila spina bifida (urođeni defekt nervne cijevi), odmah privukao pažnju političara.
Inicijative usmjerene na povećanje nivoa informisanosti društva o ishrani takođe imaju odlučujući značaj - i to ne samo zato što mogu da motivišu građane da izvrše pritisak na svoje vlade kako bi ove preduziale odgovorajuće mjere. S tim ciljem mogu biti od koristi zabavne emisije, kao što su sapunice, koje su se pokazale kao važni instrumenti za širenje mogućnosti žena u konzervativnim bliskoistočnim sredinama.
Forme kao što je Simpozijum o tržištima u razvoju, mogu pomoći da se prevaziđe sve vidljiviji jaz između nauke i državne politike. Ipak, bez jake unutrašnje podrške promjenama, uticaj susreta sličnih pomenutom je - ograničen. Došlo je vrijeme da se zahtijeva akcija - političarima ističe vrijeme predviđeno za njen početak.
Copyright: Project Syndicate, 2014.
Bonus video:
