Iz dana u dan, Evropa se udaljava od Turske,“ izjavio je prošle nedjelje Egemen Bagis, turski ministar za pitanja Evropske unije. Međutim, jednako je tačno i to da se Turska, sa mješavinom razočaranja i prkosa, posljednjih godina udaljava od Evrope. „Ako nas ne želite, kao da poručuju Turci, „zaista ne želimo ni mi vas.“
U stvarnosti, skoro tri godine nakon početka Arapskog proljeća, Turska više traži sebe nego Evropu, čak i ako joj je Evropa potrebnija nego što su Turci spremni da priznaju. Šta je danas Turska, koje su njene vrijednosti i kakva je njena sudbina u nestabilnom regionalnom okruženju?Arapsko proljeće je u početku viđeno kao velika šansa za Tursku, idealno okruženje za isticanje ekonomskog uspjeha zemlje, demokratskog političkog modela i ključne strateške uloge u regionu.
Nasljednici jednog od najvećih svjetskih carstava su dokazivali svijetu da su islam i modernizam savršeno kompatibilni - inspirativan primjer za arapske zemlje poput Egipta. Umjesto toga, uloga Turske je inspirisala rezervisanost među Egipćanima, na kraju krajeva, Otomansko carstvo je vladalo Egiptom. A na turskoj strani je postojao osjećaj superiornosti u odnosu na arapski svijet.
Raspad Sovjetskog Saveza je probudio „neo–otomanske“ ambicije Turske na Kavkazu i centralnoj Aziji, a revolucije na Bliskom istoku kao da su potomcima jednog davno umrlog carstva ponudile šansu da se osveti za svoj gubitak. Ako lijena i plašljiva Evropa ne želi Tursku, utoliko gore za Evropu, istorija je Turcima ponudila puno bolje alternative.
Dok Turska možda djeluje previše orijentalno i suviše religiozno u Briselu ili Parizu, ona je iz Kaira i Tunisa izgledala kao idealan muslimanski most do demokratskog Zapada i ekonomski dinamične Azije. Osim toga, Turska je mogla igrati na neke moćne karte, zahvaljujući politici „dobrog komšije“ sa dva partnera i rivala, Iranom i Sirijom, kao i podršci kratkotrajnom predsjedništvu Mohameda Morsija u Egiptu.
Nažalost, nade (ako ne i očekivanja) turskih elita nijesu realizovane. Arapske revolucije su na kraju razotkrile slabosti i kontradiktornosti Turske, dodatno otežane represivnom politikom i osornim političkim stilom premijera Redžepa Tajipa Erdogana. Ovo je postalo jasno tokom demonstracija koje su se proljetos proširile sa trga Taksim u Istanbulu na ostatak zemlje (mada su protesti imali više zajedničkog sa nedavnim nemirima u Brazilu ili pobunom u Parizu 1968. nego sa narodnim pokretima u Egiptu ili Tunisu).
Ono što karakteriše Turke danas nije toliko ponos i nada zbog širenja uticaja njihove zemlje koliko strah od njenog raspada. Kurdski problem zaokuplja Turke, kao i njihov rastući osjećaj da gube kontrolu nad dva bitna pitanja - Sirijom i iranskom krizom.
U posljednjih nekoliko mjeseci, turska vlada zauzima sve tvrđi stav prema režimu sirijskog predsjednika Bašara al Asada, ubijeđena da on može samo da padne. Sporazum koji su nedavno postigle Sjedinjene Države i Rusija je, sa ove tačke gledišta, frustrirajuća vijest: Po cijenu uništenja arsenala hemijskog oružja, režim se možda spasao.
Stoga Turci mora da se pitaju šta je svrha dodvoravanja Zapadu. Zašto nastaviti, pod pritiskom SAD, skoro normalan dijalog sa Izraelom ako će američka politika odustati, ako ne i izdati njegov ishod?
Slično tome, umjerena retorika iranskog predsjednika Hasana Rohanija, zajedno sa mogućim napretkom u sporu Irana i Zapada oko nuklearnog programa, doprinijela je tome da se Turska osjeća beskorisno, ako ne i izolovano. Kako je moguće da država vidi sebe, i da je drugi doživljavaju, kao glavnom regionalnog igrača, ako ostane marginalizovana u ključnom momentu?
Istorija se kreće na Bliskom istoku, ali ne u pravcu koji će se Turskoj svidjeti. I dok njen privredni rast posrće, vlada pooštrava politiku a njen diplomatski učinak je izvor rastućeg razočaranja, mnogi Turci se sada otvoreno pitaju šta se desilo. Ali, daleko od toga da krenu u otvoreno i pozitivno samoispitivanje, oni često pribjegavaju žestokom nacionalizmu, koji je toliko defanzivan da odražava sve veći nedostatak samopouzdanja.
Trenutni izazov za Tursku je da prevaziđe izgubljene iluzije. A to znači da je Evropa potrebna Turcima više nego što su voljni da priznaju, čak i sebi. Da li je, međutim, Evropa danas spremnija i voljnija da se uključi u ozbiljne pregovore sa Turskom nego što je to bila do sada?
Bonus video:
