Premijer Italije Mario Monti je samozvani Njemac među italijanskim ekonomistima. Kao glavni zvaničnik Evropske unije za konkurenciju prije deset godina, važio je za pravog anglosaksonskog regulatora. Danas, on je najnordijskiji premijer kojeg je Italija ikad imala.
Na početku njegovog premijerskog mandata prije pola godine, Monti se deklarisao kao pristalica svih danskih stvari – njenog „društva, ekonomije i civilizovanosti.“ Mjerama koje je uveo od dolaska na vlast – od penzionih reformi do borbe protiv utaje poreza - pokazao je disciplinu i transparentnost koje neki povezuju sa svejevrnoevropskim državama.
Isto tako, Monti je više puta rekao da ga inspiriše skandinavsko tržište rada i sistem socijalne zaštite. Nedavna objava švedskog giganta za proizvodnju namještaja Ikea da će otvoriti dvije nove fabrike na sjeverozapadu Italije, ukazuje da su Skandinavci svjesni Montijevog nordijskog ukusa.
Međutim, Monti bi se lako složio s tim da Italija nije sjevernoevropsko društvo. Izazvavši uzbunu, Banka Italije je izračunala da je ukupno bogatstvo desetorice najbogatijih Italijana jednako imovini tri miliona njihovih najsiromašnijih zemljaka. Štaviše, talas korupcionaških skandala potresa Italiju intenzitetom koji nije viđen od istrage „Čiste ruke“ koja je prije dvije decenije zbrisala politički establišment države. Nefunkcionalni pravosudni sistem i birokratska džungla su noćna mora za investitore. Kao što je nedavno objavio dnevnik Republika, „Presađivanje danskog modela Italiji ne izgleda nimalo lako.“
To se posebno odnosi na reformu rigidnih pravila tržišta rada. Aktuelni pregovori o reformi potvrđuju da Italija i dalje robuje političkoj polarizaciji. Poslovni lideri vjeruju da vladini predlozi za pojednostavljenje pravila nijesu dovoljno hrabri, dok sindikati vide reforme kao nedovoljno finansirane. Imajući u vidu taj nesklad, finansijska tržišta reaguju stalnim pritiskom na italijanske troškove pozajmljivanja.
Iskreno, Italija ne posjeduje kulturu konsenzusa koja karakteriše sjever Evrope. Međutim, jedan ključni sjevernoevropski kvalitet ukazuje na jednu od glavnih Montijevih briga: povjerenje. Dugotrajni boravak na vlasti Silvija Berluskononija samo je pogoršao reputaciju nepredvidljivosti Italije. Monti želi da to promijeni mijenjanjem „mentaliteta“ Italije, kao što je rekao – što je ogroman zadatak ali i politička šansa koju bi tek trebalo da iskoristi u potpunosti.
Odnos između Montija, bivšeg univerzitetskog profesora i italijanskih političara i političke kulture je složeno pitanje. Dok kredibilitet njegove vlade tehnokrata počiva na nepristrasnosti, sve mjere su političke po prirodi stvari tako da odražavaju viziju o organizaciji društva. Biti neutralan i ispravan je logična nemogućnost u u politici. Podizanje tenzija oko Montijevih predloženih reformi je znak da je njegova vlada praktično postala politizovana.
Srećom, Monti se ne usteže od političke igre. Emotivna vezanost za evropski projekat čini ga šefom vlade koji je najviše okrenut EU danas u Evropi. U ironičnom preokretu podjele sjever-jug na kontinentu, njegovi stavovi utiču na poziciju njemačke kancelarke Angele Merkel o potrebi za stimulisanjem rasta u Evropi. Zvaničnici italijanske vlade otvoreno govore o potrebi za „političkom sinhronizacijom“ sa Berlinom.
Monti sada ima jedinstvenu šansu da iskoristi još jedan dio nordijskog scenarija tako što će svoju centrističku politiku pretočiti u kolektivnu priču o političkoj odgovornosti. Istina je da on stalno mora vješto balansirati između nervnoznih tržišta, zahtjeva EU i stranačkog manevrisanja uoči nacionalnih izbora za manje od godinu. Međutim, slaba podrška njegovim protivnicima omogućava mu dobro snalaženje a agenda rasta i konkurentnosti kojoj teže Italija i Evropa zahtijevaju od njega da komanduje glavnom političkom scenom koliko god ostane na funkciji.
Držanje politike dalje od vlade je koliko moguća toliko i rizična strategija. Na kraju krajeva, nije Monti jedini koji može da igra tu igru. Zaista, podrška „antipolitičkim“ pokretima, poput Pokreta pet zvjezdica koji predvodi komičar/aktivista Bepe Grilo, prema nekim anketama, ima podršku oko osam odsto. Grilo premijera zove „Rigor Montis“ i opisao ga je kako leži u kovčegu. U državi gdje su ljevičarski ekstremisti ubili posljednje reformiste tržišta rada prije deceniju, ta šala ima zloslutan prizvuk.
Ova vrsta zaraznog populizma cvjeta u evropskom političkom vakuumu. Činjenica da Montijeva vlada nije izabrana ne bi trebalo da ga sprečava da ispuni taj vakuum jednim odlučnim, reformskim pogramom. Njegova sposobnost da izvuče maksimum iz kratke vladavine predstavlja test zrelosti italijanske demokratije. Grilo je svoj popularni blog nedavno naslovio „Sanjarenje o Danskoj“. Ta vizija, koliko god da je udaljena, puno je sigurnija u Montijevim rukama.
Bonus video:
