Zabrana

Osnovna građanska prava kao što su sloboda izražavanja, prigovor savjesti, sloboda štampe, sloboda okupljanja ili sloboda udruživanja tekovine su duge političke borbe za slobodno građanstvo, koje kao univerzalne vrijednosti štite ustavni dokumenti većine država savremene demokratije.

Crna Gora takođe u svom konstitucionalnom aktu sadrži odredbe kojima se štite ova prava, ali ...

Zabrana bez ustavnog osnova

Ustav Crne Gore, kao i većina evropskih ustavnih dokumenata (u trećem poglavlju „Politička prava i slobode“) uređuje i štiti prava iz korupsa političkih sloboda. Tako crnogorski ustavni dokument vrlo precizno, u članu 53, štiti temeljnu slobodu – slobodu zbora normirajući da se „jamči sloboda mirnog okupljanja, bez odobrenja, uz prethodnu prijavu nadležnom organu“.

Sloboda mirnog okupljanja pravo je na javni protest koje se organizuju kao politički motivisani skupovi (npr. antivladine demonstracije) ili su manifestacije socijalnih (radnički protesti), ekoloških ili drugih stavova.

Ustav CG dodatno utvrđuje da se „sloboda okupljanja može samo privremeno ograničiti odlukom nadležnog organa i to samo u slučaju: „sprečavanja nereda ili vršenja krivičnih djela, ugrožavanja zdravlja, morala ili radi bezbjednosti ljudi i imovine“.

Dakle ustavopisac, polazeći od principa da je pravo na javno mirno okupljanje jedno od temeljnih prava koje se samo izuzetno može privremeno ograničiti, nije predvidio obavezu da neki državni organ cjeni razloge organizovanja protesta i izdaje odobrenje ili saglasnost.

Potvrda navedenom dodatno je sadržana i u komentaru Ustava RCG iz 1992. godine, koji je sadržao istovjetnu normu (čl. 39) o pravu na mirno javno okupljanje, stom razlikom da se mjesto termina okupljanje koristio termin - zbor. Autori ovog komentara prof. Slavko Lukić (Pravni fakultet) i Miodrag Vuković (Skupština Crne Gore) nedvosmisleno daju službeno tumačenje ustavopisca i između ostalog pojašnjavaju: „Pravo na mirno okupljanje garantuje se građanima i ostvaruje automatski – prijavom“ (vidi: str. 146 Komentara Ustava).

Policija između ustava i zakona

Problem kada je u pitanju ustavno pravo na mirno okupljanje nastaje u njegovoj primjeni i to na način da je Uprave policije Crne Gore u više navrata donijela rješenja kojima se zabranjuje održavanje javnog mirnog skupa i time ograničila ostvarenje ovog prava suprotno članu 53. Ustava.

Ovakva rješenja u zadnjih nekoliko godina uručena su sindikalnim organizacijama KAP-a, Željezare, FEP-a... ali i drugim organizacijama i asocijacimama. Obrazloženje Uprave policije kojima se zabranjuje održavanje mirnog okupljanja građana obično sadrži stav da se „mirno okupljanje ne može održati, s obzirom na vrijeme, broj učesnika ili karakter okupljanja koje bi moglo ozbiljno ugroziti kretanje i rad većeg broja građana“.

Stvarni problem, međutim, nije u samim rješenjima područnih jedinica Uprave policije već u Zakonu o javnim okupljanjima (donijet 2005. godine) koji je neustavan upravo u onom djelu na koji se Uprava policije poziva na njega. Naime, Zakon o javnim okupljanima, sadrži u čl. 11. odredbu u kojoj se suprotno Ustavu koji poznaje samo privremeno ograničenje normira zabrana održavanja mirnog okupljanja.

Ovaj Zakon, u djelu koji se tretira, bio je neustavan i u vremenu njegovog donošenja, kao i u odnosu na sada važeći ustavni akt jer suprotno ustavnoj normi, koja jasno utvrđuje da se sloboda okupljanja može samo privremeno ograničiti uređuje da: “nadležni organ rješenjem može zabraniti održavanje mirnog okupljanja” i to u slučajevima koje ustavopisac nije ni predvidio.

Upravo ove okolnosti nalažu da se ovaj Zakon usaglasi sa Ustavom Crne Gore i time prekine sa praksom da se na bazi neustavnih zakonskih odredbi rješenjima upravnog organa ograničavaju temeljna ustavna prava građana.

Problem dodatno dobija na težini kada se protiv organizatora ovih skupova pokreću prekršajni postupci, kao i saznanje da je Upravni sud Crne Gore 2009. godine, na osnovu tužbe sindikalne organizacije KAP-a, poništio tadašnja rješenja Uprave policije o zabrani održavanja protesnog skupa radnika ove fabrike.

Ivica branilac Ustava

Kada je u Srbiji povodom organizacije skupa LGBT populacije u Beogradu vršen pritisak na Ivicu Dačića da zabrani skup srpski ministar policije je samo odgovorio „To je njihovo ustavno pravo, a ja nemam pravo da kršim Ustav“ !

Činjenica da je do sada u Crnoj Gori u više navrata pravo na javno okupljanje zabranjeno čudi činjenica da od ogranizacija zaduženih za zaštitiu ljudskih prava nije pokrenut postupak pred Ustavnim sudom u cilju ocjene ustavnosti i zakonitosti članova 10, 11, 26 ... ovog Zakona ili da sam ovaj sud nije po sopstvenoj inicijativi cijenio ove okolnosti. Takođe, sami organizatori mirnog okupljanja (sindikati, partije, NVO ...) kojima su bili zabranjeni skupovi nijesu inicirali postupak za ocjenu ustavnosti sporne norme.

Imajući u vidu da ni nadležno Ministarstvo unutrašnjih poslova nije do danas, shodno Ustavnom zakonu Crne Gore, pokrenulo postupak usaglašavanja ovog zakonskog akta sa novim Ustavom, ovim tekstom se skreće pažnja na neophodnost razrješenja ove sporne pravne situacije, koja zadire u način ostvarivanja temeljnih prava građana. U protivnom građani Crne Gore će i dalje imati dobru ustavnu proklamaciju do trenutka kada se odluče na protest. Tada se u funkciju stavlja zakon ...

P.S. Kada je sredinom šezdesetih godina prošlog vijeka jedan američki profesor upitan zašto podržava protest protiv segregacije afro-amerikanaca kada on sam nije direktno ugrožen odgovorio je: “Odbrana danas njihovog prava na protest zaloga je da ću ja sjutra moći da se bunim kada moja prava budu ugrožena”.