Prije prošlogodišnjih izbora u Crnoj Gori, partnerima u Evropskoj uniji su govorili da se prozapadna Vlada suočava s opozicijom koja će biti usmjerena ka Istoku. Kako se pokazalo, prethodna Vlada nije bila u pravu. Od izbora i formiranja nove administracije do njenih prvih 100 dana na vlasti, podrška evropskom bloku znatno je porasla.
Ovaj slučaj nas podučava kako zaustaviti anti-EU struje na Zapadnom Balkanu.
Prije više od dvije godine, u decembru 2019. godine, podrška članstvu u Evropskoj uniji iznosila je samo 66% - manje u odnosu na prethodne godine. Sada je, nakon promjene vlasti, porasla na 75%. U međuvremenu, procenat onih koji imaju negativan stav o Uniji smanjio se za 5%, i sad iznosi 18%.
Takođe, za značajan dio populacije podrška prema EU ostala je nepromijenjena. Iako se bivša vladajuća partija - Demokratska partija socijalista (DPS) - zaogrnula zastavom EU, to nije značilo da su oni koji su im se protivili bili ujedno i protiv članstva u Uniji. Međutim, prethodna vlast je uporno zagovarala ovakav stav, što im je omogućilo da se predstave kao stranka koja se bori protiv anti-EU raspoloženja. Zapravo su oni onemogućavali članstvo sporim reformama i korupcijom.
Pojedinci su vjerovali da je bolje držati se ovog prvog tj. koalicije na vlasti, nego rizikovati drugo, odnosno evropsku budućnost, ne uzimajući u obzir da postoje mnogi protivnici DPS-a, koji su istovremeno proevropski orijentisani i lojalni državi.
No, jednostavna podjela između Istoka i Zapada, sa kojom su povezivana pitanja identiteta, tradicije i religije, zapravo nikada nije postojala. Najveći broj glasova pripao je onima koji su tražili promjenu stranke koja je vladala 30 godina.
Ovo je okupilo široku koaliciju, ujedinjenu prije svega protiv DPS-a. Naravno, to je takođe uključivalo veliku većinu koja je podržala evropski put.
Vidjeli su da je bivša Vlada zagazila u korupciju, pri čemu organizovani kriminal i vladavina prava sada predstavljaju prepreku za članstvo u EU. Nisu vjerovali da DPS može ostvariti pristupanje Uniji.
Drugi su bili oni koji su postali ravnodušni prema procesu, uglavnom zbog toga što je zaustavljen usljed nedostaka reformi. Kada se postavilo pitanje članstva, njihov stav je skliznuo u sivu zonu neopredijeljenosti tokom anketiranja.
Vlada koja nije bila voljna da uvede neophodne reforme, a koja je bila glavna prepreka pristupanju, sada je zamijenjena, a podrška je vraćena. Razočarenje je splasnulo, a članstvo se čini ponovo opipljivim.
Primjer za to je nedavni sastanak novog premijera i specijalnog izaslanika EU za dijalog Beograda i Prištine i ostala pitanja koja se tiču Zapadnog Balkana. Izaslanik je izjavio da je „Evropska komisija saopštila da bi do kraja njenog mandata jedna zemlja mogla da završi pregovore i da je Crna Gora najbolji kandidat“. Mirna tranzicija vlasti, prvi put u istoriji Crne Gore je navedena kao dio napretka. Ova vrsta retorike ohrabruje.
Postoje i oni koji su se ranije protivili članstvu u EU. Imajući u vidu da je toliko glasača očajnički željelo da vidi leđa DPS-u, neki od njih su došli do faze protivljenja svemu za šta se DPS zalagao.
Ovo protivljenje je oslabljeno nakon što je opozicija pobijedila, a u politici se pokazalo da glasači imaju mogućnost da promišljaju o pitanjima kao što su geopolitički pravac države, oslobođeni od uticaja partijske politike. Ovo je razjašnjeno jasnim odlukama i aktivnostima Vlade u cilju dalje prozapadne integracije kao jednom od prioriteta.
Ispitivanja javnog mnjenja pokazuju da, ukoliko bi se sada organizovao referendum, čak 86% posto građana bi zasigurno glasalo za članstvo u EU. To je lekcija o tome šta se može postići u pogledu rasta podrške javnog mnjenja o pitanjima poput članstva u EU i integracije ka Zapadu.
Imati Vladu čija se podrška ne zasniva samo na riječima, već i na djelima, činjenica je koja se reflektovala na javno mnjenje. Pokazalo se da je podrška pristupanju EU neodvojiva od osjetnog unapređenja u upravljanju - posebno u onim oblastima koje najviše kvalifikuju Crnu Goru za članstvo.
To takođe pokazuje da se, kada Vlada kojoj se vjeruje, jasno komunicira o benefitima članstva, mogu pridobiti i oni glasači koji su možda imali ukorijenjene sumnje iz istorijskih ili kulturoloških razloga.
Istovremeno, nova crnogorska administracija je objasnila zašto nijedan drugi put nije moguć. Izgradnja razumijevanja doprinijela je da se država ujedini u zajedničkom zadatku za ostvarenje ovog cilja.
To je i podsjetnik onima izvan države da se pitanja identiteta, tradicije i religije ne mogu dovoditi u korelaciju sa EU podrškom. Ali oni koji žele da podrivaju podršku EU – u bilo kojoj državi – pokušaće da koriste formulacije koje podstiču društvene podjele.
Otkrivanje ove zamke nam može pomoći da se efikasnije borimo protiv anti-EU struja.
Bonus video:
