Terorizam i organizovani kriminal predstavljaju globalne teme čijim se izučavanjem bave teoretičari različitih nauka i profesionalci raznih strukovnih orijentacija. Ove bolesti društva, iako različite po svojim motivima (jer se svaki terorizam rukovodi ideološkim, vjerskim ili nacionalnim ubjeđenjima), imaju dva zajednička imenitelja - kriminalne radnje putem kojih stiču sredstva za svoje finansiranje i nastojanje da ostvare svoju moć u društvu! Zbog ovih sličnosti, imamo slučajeve ili stanja u društvima u kojima se, navodno, ne može povući jasna linija razdvajanja između ovih po društvo opasnih grupa ili organizacija.
Prijedlog Predsjednika Skupštine Crne Gore kojim je prije mjesec dana zatražena dopuna Strategije nacionalne bezbjednosti Crne Gore, po kojoj bi transnacionalni narko karteli bili proglašeni terorističkim organizacijama, nema svoje ni teorijsko ni praktično utemeljenje. Ako se po definiciji FBI organizovani kriminal može sagledati kao “kontinuirana i neprekidna kriminalna zavjera, koja ima organizovanu strukturu, koja se hrani strahom i korupcijom, i koju motiviše pohlepa”, onda Crnoj Gori i ne treba, kako to zahtjeva trampizovani Mandić, novi Zakon o borbi protiv terorizma, jer u skladu sa shvatanjem terorizma kao oblika političkog nasilja treba istaći da se “pod njim podrazumeva akcija nasilja koja se primenjuje iz političkih razloga radi zastrašivanja i bespoštednog slamanja otpora onoga prema kome se vrši, odnosno metod političke borbe u kome se sistematskim i organizovanim nasiljem, u cilju izazivanja straha kod šireg kruga ljudi stvara nepoverenje u društveni poredak, sa ciljem nametanja političke vlasti terorista, vršenjem terorističkih akcija” (Darko Marinković, “Suzbijanje organizovanog kriminala - specijalne istražne metode”).
Ako su gospodin Mandić i učesnici okruglog stola “Inicijativa za proglašenje kriminalnih klanova terorističkim organizacija” kojim slučajem imali na umu teorijsku odrednicu kriminalni terorizam onda moraju biti upoznati sa okolnošću da se u njenoj osnovi nalazi ostvarivanje imovinskog interesa i da u praksi ne postoje njeni brojni primjeri. Sa druge strane, imamo organizovani ekonomski kriminalitet koji predstavlja jedan od glavnih problema u Evropi i svijetu. Štaviše, u sagledavanju ove globalne pošasti komparativnom analizom u sadržajima kriminološke i kriminalističke literature čak postoji podijeljeno mišljenje o tome da li svi oblici organizovanog kriminalnog djelovanja ujedno predstavljaju i organizovani kriminalitet. “Problem se ispoljava u činjenici što zastupnici ovih mišljenja smatraju da je za postojanje organizovanog kriminaliteta, pored elemenata koji karakterišu organizovano kriminalno djelovanje, nužan još jedan element - veza kriminalne organizacije sa državom i njenim organima”, (Asim Šaković, “Organizovani ekonomski kriminalitet”).
I nauka i praksa, terorizam i organizovani kriminal u aktuelnom trenutku sagledavaju kroz dva pristupa - prvo, kroz njihov razvoj kojim se prilagođavaju globalnim i tehnološkim promjenama i, drugo, kroz njihovo međunarodno djelovanje koje je u znatnoj mjeri prvo oslabilo, pa zatim i nadmašilo kapacitete većine država u svijetu! Shodno dvojnoj sličnosti iz uvoda ovog teksta, i ova dualna opservacija najbolje ukazuje i na način borbe i načine preveniranja protiv ovih pojava. Naime, i terorističke organizacije i kriminalna udruženja koriste posljedice političke korupcije - povećanu potrošnju u funkcionisanju države i njenu prezaduženost, rast nepoverenja građana u institucije države, neadekvatnu raspodjelu dohotka i porast siromaštva, razaranje moralnih vrijednosti društva, odsustvo društvene perspektivnosti i medijske podsticaje apatije kod građanstva i drugo.
Uz sve navedeno, jedan od ozbiljnijih problema u praćenju, istraživanju, prevenciji i suzbijanju organizovanog kriminala zapravo jeste u identifikovanju i kvalifikovanju njegovih pojavnih oblika i to baš zbog ovakvi populističkih i neutemeljenih nastojanja. Čak su dosadašnja iskustva potvrdila da su propali svi pokušaji u kriminološkoj, kriminalističkoj i bezbjednosnoj teoriji i praksi u kojima je terorizam bio tretiran kao oblik organizovanog kriminala! Sa pravom je predsjednik Odbora za bezbjednost Skupštine Crne Gore Miodrag Laković, na pomenutom okruglom stolu, konstatovao da onaj koji je predložio uvođenje vanrednog stanja nije vodio računa o poštovanju osnovnih ljudskih prava i sloboda. Terorizam je ideološki zločin koji ima svoje jasne političke konotacije, dok je organizovani kriminal zločin lukrativnog oblika. I, međunarodni terorizam, za razliku od organizovanog kriminala, ne nastoji ostvariti bilo koji vid saradnje sa državnim strukturama!
Ne želeći da sumnjam u skrivene motive onih kojima su usta prepuna Evropske unije, na kraju se moramo podsjetiti da se kao dominantan etiološki faktor za mnoge savremene oblike kriminaliteta često navodi i proces, odnosno period trajanja tranzicije. Dovoljno je napomenuti da Crna Gora sa nereformisanih izbornim sistemom, nedovoljno osnaženim pravosuđem i tužilaštvom, sa izraženim vaninstitucionalnim uticajem političkih stranaka i netransparentnim procesima donošenja odluka i dalje proživljava tranzicionu golgotu. Od 90-ih godina, zbog ratnih dešavanja i povezanosti najviših državnih krugova sa kriminalcima, na prostoru bivše Jugoslavije pojavljuje se “ratni organizovani kriminal” koji će tokom proteklih decenija imati različite uticaje na političke procese i zbog načina svog djelovanja doživjeće i smjenu generacija i promjenu formi svog uticaja. Mi živimo u vremenu u kojem je organizovani kriminal sofisticirano prisutan i na javnoj sceni i njega otvoreno promovišu osobe iz svijeta politike, zabave, advokature, biznisa, sporta, medija...
Bonus video:
