Crna Gora je filmski studio na otvorenom, ali uzalud

Godina koju smo ispratili bila je jedna od najuspješnijih godina za crnogorsku kinematografiju, iz mnogo razloga, usaglasili su se sagovornici “Vijesti” generalna direktorka Direktorata za kulturno-umjetničko stvaralaštvo Dragica Milić, direktor Crnogorske kinoteke i reditelj Andro Martinović, kao i direktor Filmskog centra Crne Gore i producent Sehad Čekić.

Nakon stagnacije jedna od najuspješnijih godina

“Mislim da neću pretjerati ako kažem da je 2018. bila jedna od najuspješnijih godina za crnogorsku kinematografiju. Mnogo je razloga za takvu konstataciju. Nakon stagnacije ovog sektora karakteristične za posljednju deceniju prošlog vijeka i revitalizacije filmske proizvodnje uz podršku Ministarstva kulture, koja je doprinijela održivosti sektora u prethodnih 15 godina, konačno su, od 2015. do 2017. godine, stvoreni neophodni normativni i institucionalni uslovi za konzistentno vođenje politike razvoja u ovoj oblasti kulture”, objasnila je Milić.

Ona je istakla da nam region može pozavidjeti na mladoj filmskoj zajednici koja je puna entuzijazma i pozitivne energije, otvorena za saradnju i produkciju kvalitetnih kinematografskih djela i poručila:

“Filmsko svaralaštvo je samo jedna od kompleksnih kinematografskih djelatnosti u kojoj djeluje veliki broj mladih ljudi: producenata, reditelja, scenarista, glumaca, koji su se školovali u Crnoj Gori i tu napravili svoje prve kadrove. Čini mi se najprioritetnijim stvoriti uslove za njihov kontinuirani rad. To i jeste naša obaveza, da adekvatnim mjerama primjerenim organu državne uprave, stvaramo povoljan ambijent za unapređenje pojedinih sektora kulture, kao i djelovanja njegovih aktera”, kazala je ona.

Festivali i “Eurimaž” kao potvrda kvaliteta

Čekić je istakao i da je napredak naše kinematografije evidentan kroz predstavljanje crnogorskih filmova na renomiranim svjetskim i regionalnim festivalima, ali i njihov kasniji život.

“Premijere filmova na značajnim festivalima, zaključno sa premijerom filma ‘Ti imaš noć’ Ivana Salatića na Venecijanskom festivalu ukazuju na kvantitavni i kvalitativni pomak i nove pozicije koje je zauzela naša kinematografija na međunarodnoj sceni. Filmski centar širi polja svog djelovanja, a uvećani budžet otvorio je mogućnosti da sve više projekata bude pokrenuto, pri tom se fokusirajući kako na proizvodnju, koja jeste najzahtjevnija, tako i na pripremu projekata (razvoj scenarija, razvoj projekata). Naravno, vijest o učlanjenju u fond Eurimaž obilježila je kraj godine i potpuno legitimisala sve ono što smo kao filmska zajednica uradili u prethodnom periodu. Učlanjenjem u Eurimaž smo zaokružili međunarodni okvir za pravilan razvoj naše kinematografije, što predstavlja pouzdan oslonac za budućnost crnogorskog filma. Ove godine je Evropska filmska akademija pozvala u članstvo pet novih članova iz Crne Gore, što dovoljno pokazuje ubrzano podizanje kako vidljivosti, tako i ugleda naše kinematografije”, rekao je on.

Martinović je, takođe, istakao učešće crnogorskih filmskih ostvarenja na značajnim međunarodnim festivalima, u različitim kategorijama, a i sam je bio u selekciji festivala u Montrealu koji je svojevremeno zavrijedio prestižan status festivala sa takozvane A liste.

“Da biste uspostavili sistem u bilo kojoj oblasti, potreban je niz koraka i, prije svega, da obezbijedite kontinuitet djelovanja. Određene pretpostavke za to iskazane su u postojećim zakonskim rješenjima i uspostavljanju Filmskog centra, na koje smo neopravdano dugo čekali. Prvi rezultati djelovanja institucije koja se bavi savremenom kinematografijom su vidljivi, oni pokrivaju uistinu različite aspekte podrške filmskoj produkciji i promociji filma. I kraj ove godine obilježiće vijest direktno proistekla iz angažovanja Centra: to je učlanjenje u fond Eurimages”, pohvalio je Martinović angažman kolega. Njegov film “Između dana i noći” biće prikazan i na 47. Međunarodnom filmskom festivalu u Beogradu, u okviru takmičarske selekcije “Srbija i prijatelji”.

Za brži razvoj nedostaje kontinuitet

Andro Martinović je kazao i da “dugo vremena nije bilo jasne strategije kada su filmska umjetnost i filmska baština u pitanju, šta sa tim da se radi, da li nam je to uopšte potrebno”...

“Nastojanja da se osnuje Crnogorska kinoteka pozitivno su ishodovala tek 2000. godine i jasno je da smo znatno vrijeme propustili. No, nijesmo samo u filmu osuđeni da u više generacija pravimo iznova pionirske korake. Ono što nam nedostaje jeste kontinuitet kao pretpostavka razvoja, i to što sad radimo smatram važnim upravo u tom uspostavljanju sistema. Čini mi se da tu postoji paralela sa onim transformacijama koje Crna Gora prolazi kao društvo i kao država”, kazao je Martinović.

Čekić je, vidno zadovoljan, kazao da je FCCG imao izuzetno uspješnu godinu, ali i priznao da još mnogo toga treba unaprijediti.

“Mnogo je stvari i procedura koje moramo da unaprijedimo, kako kao institucija, tako i cijela filmska zajednica. Kinematografija je kompleksna djelatnost, uslovljena tehničkim i ekonomskim uslovima u kojima se odvija, tako da je proaktivna uloga svima namijenjena. Nadam se da smo tu lekciju na teži način naučili, barem mi u Crnoj Gori. Moja iskrena preporuka jeste da se unese jedan novi stepen temeljnije pripreme projekata i promišljanja u sektor, kako bismo smanjili negativan uticaj hirovitosti i ad hoc rješenja, koja su ostavljala i ostavljaju dugoročne posljedice”, kazao je Čekić.

Mnoga polja treba unaprijediti

Dragica Milić se nije ustručavala i da podsjeti na druge kinematografske djelatnosti koje u Crnoj Gori nijesu na nivou i istakla da će upravo to u narednom periodu biti prioriteti.

“Ali, druge kinematografske djelatnosti, poput distribucije i plasmana kinematografskih djela, prikazivanja, tehničkih kapaciteta i uslova za snimanja u enterijeru, nijesu na nivou koji bi obezbijedio cjelovit kinematografski razvoj. To će u narednom period biti tretirano kroz različite razvojne prioritete, koje smo planirali Nacionalnim programom razvoja kinematografije...”, najavila je ona.

“Analiza tematskog fokusa nove crnogorske kinematografije ukazuje na estetsku raznovrsnost sa dominantnim autorsko - umjetničkim pristupom, a uz evidentan nedostatak filmova epohe, filmova iz crnogorskog kulturno-istorijskog konteksta, filmova za djecu i mlade, kao i televizijskih filmova i serija. Institucionalna organizacija proizvodnje filmova bilježi za crnogorske prilike veliki broj producenstkih kuća, kojih danas u Crnoj Gori ima 30 registrovanih za proizvodnju filmova i drugih audiovizuelnih djela. Osim atraktivnih lokacija za snimanja ne postoje drugi preduslovi za cjelovitu filmsku proizvodnju, pa se tako snimanje filmova realizuje iznajmljivanjem tehnike iz zemalja regiona, gdje se obavlja i postprodukcija”, istakla je ona.

Milićeva priznaje i da veliki nedostatak predstavlja i to što u Crnoj Gori ne postoji filmski studio.

“Distribucija, kao kinematografska djelatnost koja obezbjeđuje ekonomsku valorizaciju filmskog djela je takođe nerazvijena. U Crnoj Gori postoji samo jedno privredno društvo koje se bavi tom djelatnošću i jedna nevladina organizacija. Nepovoljna je situacija i u prikazivačkoj djelatnosti. Iako postoji dobar institucionalni okvir za bioskopsko prikazivanje filmova u svakoj crnogorskoj opštini, zastarjela tehnika utiče na to da se ovaj segment rada opštinskih ustanova kulture (centri za kulturu), pri kojima bioskopi posluju, realizuje samo povremenim projekcijama. Ipak, rezultati poslovanja i broj prodatih ulaznica u dva multipleksa pokazuju da interes publike za prikazivanjem filmova postoji. Zbog toga će u narednom periodu posebna pažnja biti posvećena digitalizaciji svih bioskopa u Crnoj Gori. Generalno, to su problemi koji utiču na jedan potpun kinematografski razvoj, zbog čega će im u narednom periodu biti posvećena posebna pažnja”, poručila je ona i dodala:

“Imamo sve preduslove, u normativnom smislu, za razvijanje jednog povoljnog i podsticajnog stvaralačkog ambijenta, koji je komplementaran i konkurentan na međunarodnom tržištu. I nadasve, imamo jedinstvenu prirodnu ljepotu, od mora do planina, koju ćemo intenzivno promovisati i učiniti stvarnom čuvenu tvrdnju da je Crna Gora filmski studio na otvorenom”.

Ministastvo kulture u kinematografiju ulaže samo 1.200.000 eura

Ulaganja u kinematografiju su se znatno promijenila nakon osnivanja Filmskog centra Crne Gore, odgovara Dragica Milić na pitanje o tome koliko Ministarstvo kulture opredjeljuje novca za kinematografiju, i otkriva da se 1.200.000 ulaže u kinematografsku oblast u cjelini, odnosno 15 odsto budžeta koji se odnosi na podsticaj i razvoj kulturno-umjetničkog stvaralaštva.

“Tokom 2018. godine u znatnoj mjeri su povećana ulaganja u filmsku produkciju i koprodukcije zahvaljujući novoustanovljenom Filmskom fondu, iz kojeg je za kratko vrijeme obezbijeđena podrška za 24 nova crnogorska filma i manjinske koprodukcije. Kada govorimo o izdvajanjima za kinematografiju, poređenja radi, napomenuću da je u prethodnom periodu, iz budžeta Ministarstva kulture izdvajano za ove namjene nešto između 200 i 300 hiljada eura, dok se sada iz državnog budžeta i Filmskog fonda za finansiranje izdvaja skoro million eura”, ističe ona.

Milić objašnjava da se posredstvom FCCG obezbjeđuje najznačajnija podrška filmskom stvaralaštvu, ali i da se finansijski podržavaju i drugi projekti.

“Pored budžeta Filmskog centra, iz kojeg se oko dvije trećine, odnosno oko 400.000 eura izdvaja za podršku kinematografskom sektoru, znatan izvor finansiranja predstavlja i Filmski fond, ustanovljen Zakonom o kinematografiji, iz kojeg se za ove namjene izdvaja još dodatnih 500 hiljada eura na godišnjem nivou”.

Ona kaže i da, pored ovoga, Ministarstvo dodatno učestvuje u finansiranju kada se radi o međunarodnoj prezentaciji domaćih filmova na referentnim međunarodnim manifestacijama, kao što je to ove godine bio slučaj sa Filmskim festivalom u Veneciji, Filmskim festivalom u Montrealu, učešću crnogorskog predstavnika u takmičenju za Oskara...

30 registrovanih producentskih kuća djeluje u Crnoj Gori, saopštila je Dragica Milić i istakla da je u pitanju značajna brojka za naše malo područje