Lucija Rajner je posljednji put vidjela svog oca Vladislava 14. novemba 1941. kroz bodljikavu žicu koncentracionog logora u Beogradu. Te jeseni, Rajner i njena majka su mu donijele hranu, pisma i posteljinu, kada im je stražar rekao da mu to više neće trebati. Rajner nikada nije saznala njegovu sudbinu, ali pretpostavljaju da je ubijen na isti način kao još 6.000 Jevreja i 1.500 Roma koji su prošli kroz isti logor – strijeljani ili ugušeni u gasnim komorama.
Više zgrada koje su činile logor poznatiji pod imenom „Topovske šupe“ sada su ispunjene smećem a njegovi zidovi su išarani grafitima, piše Rojters. Jedini spomen na jezivu prošlost ovog mjesta je mala tabla prikačena na urušeni zid 2006, kada je veći dio ovog zemljišta bio prodat za 27 miliona eura tajkunu Miroslavu Miškoviću, koji planira da utroši 160 miliona kako bi ga pretvorio u najveći tržni centar na Balkanu.
Lucija Rajner i grupica istoričara i aktivista smatraju da je rušenje Topovske šupe dokaz koliko je Srbija daleko od priznavanja da je na njenom tlu počinjen holokaust.
„Ne znam zašto država pokazuje ovoliko nepoštovanje prema stvarima koje ne bi smjele da budu zaboravljene“, kazala je za Rojters 79-godišnja Rajner.
U Topovskoj šupi ubijeno je 6.000 Jevreja i 1.500 Roma (Foto: Reuters)
U regionu obilježenom sjećanjima na pobjede partizana, 70.000 Jevreja koji su poginuli u Jugoslaviji za vrijeme Drugog svjetskog rata su predstavljeni kao žrtve fašizma, što je bio dio doktrine „bratstva i jedinstva“ koju je propagirao Josip Broz Tito kako bi smanjio nacionalne i etničke razlike na teritoriji federacije dok je vladao od 1945. do 1980.
Poslije Estonije, Srbija je druga okupirana evropska država koja je proglašena „očišćenom od Jevreja“ u avgustu 1942, kada je nestalo 90 odsto od 16.000 Jevreja.
Žrtve
„Srbi sebe tradicionalno doživljavaju kao žrtve“, kazao je za britansku agenciju Jovan Bajford. „Veoma su voljni da razgovaraju o holokaustu ako ih pitate o holokaustu u Hrvatskoj, jer je njihova dominantna priča da su Srbi nestali u Jasenovcu zajedno sa Jevrejima. Međutim, ako ih pitate o Srbiji, pričaće vam na način kako je to predstavljeno u komunističkom dobu, u kojem holokaust nije bio priznat“.
Bajford ističe da će otpočinjanjem pregovora o članstvu u Evropsku uniju naredne godine, biti vršen veći pritisak na Srbiju da se suoči sa sudbinom hiljada jugoslovenskih Jevreja.
„Biće pritisak da se podigne spomenik holokaustu i da se o holokaustu uči u školama“, kazao je istoričar.
Srbija je potpisnica pravno neobavezujuće Terezinske deklaracije iz 2009, kojom se poziva da se vrati imovina oteta porodicama žrtava holokausta, kao i da se identifikuju i zaštite mjesta masovnih grobnica. Međutim, primjena ovog sporazuma je zakočena.
Britanska agencija navodi da Srbija zaostaje za svojim susjedima u priznavanju zločina počinjenih protiv Jevreja na svojoj teritoriji. Mađarska, Hrvatska i Makedonija imaju muzeje posvećene holokaustu. Mali muzej u Srbiji, osnovan 1960-ih, bavi se opštom istorijom Jevreja u Jugoslaviji.
Protivnicima izgradnje tržnog centra naročito smeta to što je tržni centar plan vlasnika imperije Delta i jedan od najbogatijih ljudi na Balkanu.
Rajner, Kovač i Sibinović na mjestu gdje su njihovi očevi ubijeni (Foto: Reuters)
Protiv Miškovića je tužilaštvo za organizovani kriminal 9. maja podiglo optužnicu za zloupotrebu položaja i utaju poreza. U julu mu je određena kaucija od rekordnih 12 miliona eura.
Na pitanje u vezi sa Topovskim šupama, Delta ukazuje da će njihov projekat raditi izraelska arhitektonska firma „MYS“, koja je bila uključena i u izgradnju drugog Deltinog tržnog centra u Beogradu.
„Kultura zaboravljanja“
Potpredsjednik „Delta Real Estate“ Vojislav Glavinić kazao je za Rojters da će „MYS“ sarađivati sa jevrejskom zajednicom i izraelskom ambasadom kako bi bio napravljen spomenik koji će biti „vidljiv i reprezentativan“.
U saopštenju je kazao i da Delta očekuje da će dobiti neophodne dozvole za gradnju od gradskih vlasti do kraja godine.
Međutim, ovaj projekat ima svog protivnika i u Republičkom zavodu za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture, koji je saopštio da još nije dobio nikakav zahtjev od Delte.
„Kao institucija čiji je zadatak da sačuvamo, zaštitimo i predstavimo bitna mjesta za buduće generacije, mi želimo da očuvamo Topovske šupe i da javnosti predstavimo holokaust koji se tamo dogodio“, kazala je za Rojters Aleksandra Fulgozi, zamjenica direktora Zavoda.
Topovske šupe nisu jedini bivši koncetracioni logor u Beogradu. Vjeruje se da je više od 6.000 žena i djece nestalo na Starom sajmištu, otvorenom na mjestu beogradskog sajma koje je palo pod kontrolu marionetskog nacističkog režima u Hrvatskoj.
Nadležni organi su podigli spomenik na tom mjestu, ali kritičari smatraju da je to učinjeno samo zbog partizana i političkih zatvorenika koji su tamo stradali.
Veći dio ove lokacije pretvoren je u stambene objekte, restorane i sportski klub. „Činjenica da dozvoljavamo da se ova dva mjesta, u kojima je bilo toliko ljudi, iz kojih gotovo niko nije izvukao živu glavu, koriste za ovakve stvari je pokazatelj srpske kulture zaboravljanja“, kazao je za britansku agenciju Teodor Kovač (90), koji je izgubio oca u Topovskim šupama a majku u Starom sajmištu.
Rajner se slaže, optužujući Srbiju za reviziju određenih istorijskih epizoda.
„Niko ne želi da govori o činjenici da bez ovdašnjih kolaboracionista nacisti nikada ne bi bili tako uspješni. Ovo nije pitanje o Jevrejima, već o opštoj nepažnji prema bitnoj istoriji“.
Galerija
Bonus video:
