Dok sam stajao među okupljenima u centru Budimpešte u nedjelju veče, slušajući mađarskog opozicionog lidera Petera Markija Zaja kako priznaje poraz na izborima, na Tviteru su počele da stižu fotografije ubijenih ukrajinskih civila u Buči. Nekima su ruke bile vezane na leđima. Pored jedne ubijene žene nalazio se privjesak sa žutim zvijezdama na plavoj pozadini evropske zastave. Ukrajinski užasi su očigledno mnogo gori od mađarske patnje, ali su to dvoje sudbinski povezani.
Gorka ironija je to što je, upravo u trenutku kada saznajemo za neke od najgorih zločina Putinovog rata protiv Ukrajina, Putinov najbliži saveznik među liderima EU, mađarski premijer Viktor Orban, ponovo izabran djelimično i zbog toga što je upravo taj rat okrenuo u sopstvenu političku korist. Pored toga što je već iskoristio sve prednosti koje ima u krajnje namještenom političkom sistemu, poput manipulacija izbornim distriktima i dominacijom u medijima, Orban je pobijedio govoreći Mađarima da će ih držati dalje od tog rata - i da će njihovi računi za grijanje ostati niski zahvaljujući njegovim dogovorima sa Putinom za kupovinu gasa.
U pobjedničkom govoru, mađarski lider je naveo “protivnike” koje je porazio. Među njima su međunarodni mediji, briokrate iz Brisela i ukrajinski predsjednik Volodimir Zelenski, koji ga je žestoko kritikovao jer se protivi snabdijevanju oružjem i novim sankcijama koje su Ukrajini očajnički potrebne. Dakle, jasno nam je kazao ko su njegovi neprijatelji - a prijatelj Putin je požurio da mu čestita na slavnoj pobjedi.
Da je šestočlana opoziciona koalicija na čelu sa Markijem Zajom pobijedila, Mađarska bi postala čvrsti saveznik zapada pred ruskom agresijom, kao što je to slučaj sa drugim centralnim evropskim zemljama poput Poljske i Češke. “Rusi idite kući”, uzvikivali su pojedini mladi ljudi na kraju tužnog opozicionog bdjenja u Budimpešti, podsjećajući na slogan iz vremena sovjetske invazije na Mađarsku 1956.
Dok sam se oko ponoći vraćao preko Trga heroja, prisjetio sam se kako sam na tom istom mjestu u junu 1989. slušao mladog, naizgled idealistu, Orbana kako poziva na povlačenje sovjetskih trupa iz Mađarske. Sada, taj stariji cinik odbija da dozvoli da zalihe sa oružjem za Ukrajinu prođu kroz Mađarsku kako bi i Ukrajinci mogli da pošalju Ruse kući. Pitam se šta vidi kada se pogleda u ogledalu.
Orban je biračima obećao da će ih držati dalje od rata u Ukrajini i da im se neće povećati računi za grijanje
Opoziciona vlada bi se takođe pridružila evropskom javnom tužiocu, omogućila istragu korupcije prilikom korištenja fondova EU. Izbacila bi Međunarodnu investicionu banku, za koju opozicija tvrdi da je blisko povezana sa Putinovim režimom. Pokrenula bi i naporan proces vraćanja Mađarske u pravu liberalnu demokratiju.
Umjesto toga, Orbanov Fides je ponovo obezbijedio dvotrećinsku većinu, što znači da opet može da prekraja ustav po volji.
Mađarski politički sistem je sada bliži onom u Srbiji, koja nije u EU, gdje je tokom vikenda pobijedio još jedan nacionalistički izborni autoritarac, predsjednik Aleksandar Vučić, nego demokratijama poput Francuske ili Portugala. Orban i Vučić su bliski saveznici.
Opozicija je napravila značajne propuste. Šest partija nijesu bile ujedinjene kao što je trebalo, a vodeći kandidat očigledno nije uspio da pridobije birače izvan Budimpešte. Generalno, opozicija je zapravo izgubila glasove, ali ovi izbori nikako nijesu bili fer.
Gdjegod sam pošao zadnjih pet dana, vidio sam na ulicama i u metrou postere koje je finansirala vlada, a na kojima je prikazan Viktor Orban pored slogana “Hajde da zaštitimo mir i stabilnost Mađarske”. Na jednom posteru prikazani su mlada majka i dijete sa sloganom “zaštitimo djecu”.
Na ovaj način je reklamiran referendum koji je sproveden u isto vrijeme kada i izbori, a pitanje je glasilo “Da li podržavate promovisanje terapije izmjene pola za maloljetnu djecu”? (Na tom referendumu nije bilo neophodnih 50 odsto važećih glasova). Državni mediji su neumorno promovisali narativ koji favorizuje Orbana, kao što rade već više od deset godina, a čak su određeno vrijeme proveli praktično okrivljujući Ukrajince za rat u Ukrajini.
Marki Zaj je dobio svega pet minuta na državnoj televiziji da objasni program opozicije.
Ipak nakon što je raskalašno trošio na porez i socijalnu pomoć kako bi pobijedio na izborima, Orbanovoj vladi su potrebni fondovi EU kako bi popunila veliku rupu u finansijama. Osim ukoliko EU nije spremna da prosto prihvati da sada ima za članicu jednu autoritarnu državu, konačno treba da primijeni rigorozno uslovljavanje za priliv evropskog novca koji je već dugo jedna od glavnih osnova Orbanove moći.
To znači da treba da nastavi da onemogućava pristup grantovima i kreditima za oporavak od pandemije budući da transparentnost ne može da garantuje režim koji je zapravo izgrađen na korumpiranoj upotrebi novca EU. To takođe znači konačno aktiviranje mehanizma uslovljavanja vladavinom prava koji bi mogao uskratiti značajne sume iz redovnog budžeta EU.
Međutim postoji problem. Suočena sa novim dokazima o varvarskom ponašanju ruskih trupa u Ukrajini, Evropa treba da pojača sankcije protiv Putina. Kada se Orban vratio sa samita NATO i EU u Briselu prošlog mjeseca, njegova vlada je poslala mejl svim Mađarima koji su se prijavili za kovid vakcine navodeći da su “iznijeti predlozi u odnosu na koje moraju biti zaštićeni mađarski interesi”.
Njegova vlada nikada ne bi dozvolila da oružje za Ukrajinu pređe preko Mađarske, niti sankcije na ruski gas i naftu.
Kao odgovor na nepočinstva u Buči, evropski lideri poput francuskog predsjednika Emanuela Makrona sada pozivaju na nove sankcije, uključujući i one na rusku naftu. Samoprozvani “realisti” mogu tvrditi da Brisel treba da ostane mek prema Mađarskoj kako bi pridobio Orbana za zajednički front oko Ukrajine.
Evropa zapravo sada treba da bude oštrija prema ruskom neprijatelju spolja i mađarskom neprijatelju iznutra. Međutim, može li i hoće li to učiniti istovremeno?
To je još jedna dilema pred kojom se našla duboko uzdrmana Evropa tokom ovog mračnog depresivnog vikenda.
Prevela: N. Bogetić
Bonus video:
