Dok vjetrovi populizma munjevitom brzinom okreću evropski politički kaleidoskop, grupa sjevernih država dobija na značaju kao geopolitičko sidro. Poznata pod imenom Nordijsko-baltička osmorka (NB8 u diplomatskom žargonu), ova grupa okuplja male države sjeverne Evrope koje pojedinačno možda nemaju veliku težinu u međunarodnoj bezbjednosti i politici. Međutim, od ruske invazije na Ukrajinu 2022. godine, njihova uloga kao grupe koja podstiče odlučnost Zapada sve više jača nudeći privlačnu kombinaciju demokratske bezbjednosti, integracije u oblasti odbrane i društvene otpornosti.
Danska, Estonija, Finska, Island, Letonija, Litvanija, Norveška i Švedska uspostavile su svoj format regionalne saradnje 1992. godine, nakon završetka Hladnog rata, sa redovnim sastancima premijera, predsjednika parlamenata, ministara spoljnih i odbrambenih poslova i visokih državnih zvaničnika. Započelo je kao forum bogatih i stabilnih nordijskih zemalja za ponovno uspostavljanje veza sa baltičkim susjedima, sa kojima su vjekovima trgovale i razmjenjivale ideje, ali koji su, nakon Drugog svjetskog rata, bili zatvoreni iza gvozdene zavese pod sovjetskom vlašću.
Značaj ove grupe porastao je u novoj geopolitičkoj eri rivalstva velikih sila, u kojoj su Arktik, sjeverni Atlantik i Baltičko more ponovo postali strateški sporne zone. “Svijet se brzo mijenja... najvažnije je da Evropa ponovo naoruža samu sebe”, izjavila je danska premijerka Mete Frederiksen, aktuelna predsjedavajuća NB8, objašnjavajući zašto Kopenhagen više ne vidi sebe kao dio “štedljivih” zemalja koje se protive većim rashodima EU. Danska će od jula preuzeti i rotirajuće predsjedavanje Savjetom Evropske unije, čime će se dodatno povećati vidljivost nordijskog regiona.
Dok su nacional-populistički političari ojačali u centralnoj Evropi, čineći region skeptičnijim prema EU i manje naklonjenim Ukrajini, nordijske i baltičke zemlje ostaju bastion podrške Kijevu i evropskim i NATO odbrambenim naporima, čak i dok su njihove politike prema migracijama postale oštrije pod pritiskom sopstvenih populista.
Zemlje NB8 bile su uključene od samog početka u francusko-britansku “koaliciju voljnih”, uspostavljenu da pruži vojnu i političku podršku Ukrajini kada je predsjednik SAD Donald Tramp suspendovao američku pomoć Kijevu u pokušaju da prinudi ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog na mirovni sporazum pod ruskim uslovima. Kako to formuliše Frederiksen, one ukrajinsku nezavisnost i poraz ruske agresije vide kao sopstveni vitalni interes, s obzirom na njihovu geografsku blizinu Rusiji.
I NATO i EU u velikoj mjeri se oslanjaju na model “totalne odbrane” Finske i Švedske, koji uključuje javni i privatni sektor, kao i civilno društvo, u pripremi za vojnu odbranu, civilnu spremnost i ekonomsku otpornost u suočavanju sa ruskim i kineskim taktikama hibridnog ratovanja. Mnogo toga se može naučiti iz njihovog sveobuhvatnog društvenog pristupa.
Finska, na primjer, sa populacijom od 5,6 miliona i svega 24.000 pripadnika oružanih snaga u mirnodopskim uslovima, može brzo da mobiliše ratnu armiju od 180.000 vojnika i ima rezervni sastav od 870.000 obučenih vojnika, zahvaljujući sistemu obavezne vojne službe i redovnim vježbama rezervista. Poslovni lideri su često i rezervne vojne starješine. Oni redovno pohađaju bezbjednosne seminare i imaju zakonske obaveze da održavaju zalihe, dijele logističku infrastrukturu i obezbijede rezerve proizvodnih kapaciteta za krizne situacije. Nakon što je u četrdesetim godinama prošlog vijeka sama vodila dva rata sa Sovjetskim Savezom, zemlja održava dovoljan broj dobro opremljenih skloništa za cijelu svoju populaciju u slučaju bombardovanja.
Švedska je prošle godine poslala ažuriranu verziju brošure na adrese pet miliona domaćinstava, u kojoj se građanima savjetuje kako da postupaju “u slučaju krize i rata”, uključujući skladištenje nekvarljive hrane, posjedovanje radio-aparata na baterije i baterijske lampe, pribora za prvu pomoć i drugih potrepština. Evropska komisija je nedavno preporučila svim državama članicama da preduzmu slične korake kako bi pripremile svoje stanovništvo za moguće vanredne situacije.
Članice NB8 redovno se konsultuju pred sastanke NATO-a i EU - mada Norveška i Island nijesu članice EU - i koordiniraju svoju diplomatiju širom svijeta. Simbolično, pet nordijskih zemalja dijeli ambasadorski kompleks i kulturni centar u Berlinu, prijestonici najveće evropske ekonomije.
U sve složenijoj energetskoj i bezbjednosnoj matrici Evrope, nordijske i baltičke saveznice imaju prednost jer su stabilne, demokratije sličnih stavova sa širokim konsenzusom u podršci odbrani i odvraćanju od Rusije. To ih čini pouzdanim partnerima za njemačkog kancelara Fridriha Merca, u trenutku kada se Poljska suočava s političkom nestabilnošću, Francuska nema parlamentarnu većinu i sputana je dugovima, a Italija oklijeva da pojača svoje odbrambene napore.
Svih osam država povezale su svoje vojske sa Ujedinjenim Kraljevstvom i Holandijom kroz Združene ekspedicionističke snage, održavajući jedinice visoke spremnosti obučene za brzo reagovanje u kriznim situacijama. One sarađuju s NATO na zaštiti vitalnih podmorskih kablova i gasovoda od ruskih i kineskih pokušaja sabotaže.
Neki članovi su otišli i korak dalje u integraciji odbrane. Na primjer, četiri nordijska ratna vazduhoplovstva ove godine formirala su nordijsku diviziju u okviru NATO-a, čiji je zadatak sprovođenje Nordijskog koncepta vazdušne moći, koji omogućava danskim, finskim, norveškim i švedskim eskadrilama da djeluju kao jedinstvena snaga u operacijama pune razmjere i visoke spremnosti. Tri baltičke države grade zajedničku odbrambenu liniju na svojim istočnim granicama po uzoru na ukrajinske linije fronta. Takođe, baltičke zemlje razmatraju estonski koncept “baltičkog dronskog zida”, koji bi koristio vještačku inteligenciju i senzore za nadzor granica i zaštitu od dronova.
Mada demonstriraju veliku snagu, uticaj NB8 ima svoja ograničenja. Male, otvorene ekonomije zavise od slobodne trgovine i stabilnog globalnog okruženja za svoj napredak. Unutar EU, ova grupa nije uspjela da spriječi Evropsku komisiju da ublaži pravila o kontroli državne pomoći, što je omogućilo veće subvencije francuskoj i njemačkoj industriji. U širem smislu, svijet oblikovan carinama, izostankom klimatskih mjera, neliberalizmom i sferama uticaja velikih sila predstavlja toksičan scenario za nordijske i baltičke zemlje.
Rastući protekcionizam i nestabilnost mogli bi označiti sudbonosni trenutak za evropski sjever.
Tekst je preuzet iz “Gardijana”
Prevod: N. B.
Bonus video:
