Najveća moć leži u određivanju šta je to što ljudi smatraju normalnim. Ukoliko možete da ubijedite druge da je način na koji vi nešto radite normalan, onda ste vi pobijedili. Trenutno, mnoge zrele demokratije svjedoče normalizaciji antiliberalne ekstremne ljevice. Od ključne važnosti je nastaviti sa insistiranjem da njihove norme nijesu dio prihvatljive normalnosti.
Termin “normalizacija” nametnuo se nakon sovjetske invazije na Čehoslovačku 1968. Podrazumijevao je pokušaj vraćanja evropskog društva na sovjetske komunističke norme. Nikada neću zaboraviti kada mi je jedan češki prijatelj rekao 1984, “ako neko istupi i u javnosti izrazi svoje mišljenje, kolege će reći da nije normalan”. Međutim, pet godina kasnije, ljudi širom centralne i istočne Evrope su govorili “samo želimo da budemo normalna zemlja”. Pod normalnim, mislili su na nešto poput Zapadne Njemačke, Francuske ili SAD. Zapad je pobijedio u borbi normi.
Ova zapadna, liberalna demokratska verzija normalnosti imala je prevagu dugi niz godina, ali je sada pod opsadom. Nakon što je Donald Tramp izabran 2016, Dejvid Remnik urednik “Njujorkera” napisao je strastveni apel Amerikancima da ne normalizuju Trampa i trampizam. Ipak, šest godina kasnije Tramp ostaje najuticajniji političar u Republikanskoj partiji, iako njegovi kandidati na izborima na sredini mandata nijesu prošli onako kako se nadao. Stotine izabranih republikanskih predstavnika plasiraju neistinu da je Tramp zapravo pobijedio na predsjedničkim izborima 2020, a milioni republikanskih birača kažu anketarima da vjeruju u to. Empirijski gledano, trampizam je postao dio američke normalnosti.
U Francuskoj, ekstremno desničarska političarka Marin le Pen osvojila je šokantnih 41 odsto glasova na ovogodišnjim predsjedničkim izborima, a njena partija Nacionalno okupljanje prošla je dobro na parlamentarnim izborima. Sada, njihovi poslanici sjede sa njom u francuskoj Narodnoj skupštini, lijepo odjeveni, uljudni (uglavnom, osim povremenih povika “vratite se u Afriku”) poštujući pravila ponašanja u skupštini i radeći sve kako bi pokazali da su njihove politike normalne. U Italiji, post-neofašistkinja Đorđa Meloni je premijerka, a Silvio Berluskoni, od svih ljudi, predstavlja najumjerenijeg od troje lidera u njenoj koalicionoj vladi.
Nije se lako boriti protv takvog širenja normalizacije. Njemački pravni filozof iz 19. vijeka Georg Jelinek uvjerljivo je pisao o “normativnoj snazi datog” - tendenciji da se ono što se široko doživljava u stvarnom životu postupno prilagođava etičkim i pravnim normama. U demokratijama postoji dodatna poteškoća. Ukoliko ekstremno desničarska partija ima značajnu zastupljenost u parlamentu, umjerene i partije desnog centra su u snažnom iskušenju da uđu u koaliciju sa njima, kao što je to slučaj u Švedskoj, i da vladaju sa njihovom podrškom u parlamentu. (Naravno, isto važi za partije lijevog centra i njihov odnos sa ekstremnim ljevičarima). Dakle, način na koji koji funkcioniše demokratija može doprinijeti podrivanju liberalnih demokratskih normi.
Upravo iz tog razloga, važno je da demokratski političari i desni centar ne ugađaju esktremnim desničarima usvajajući i tolerišući njihov način govora. Nedavno smo imali primjer kada je Suela Brejverman, britanska ministarka unutrašnjih poslova, opisala dolazak izbjeglica i migranata preko Engleskog kanala kao “invaziju”. Riječ invazija, koja ukazuje na namjerni neprijateljski upad, je poštapalica i međusobni znak prepoznavanja ekstremne desnice. Ipak, umjesto da se oštro distancira od njenih zapaljivih riječi, premijer Riši Sunak je pokušao da to opiše kao samo slikovito izražavanje u cilju naglašavanja razmjera problema. Mada je čudno kritikovati premijera kojeg ste tek imenovali, političari iz demokratskog centra treba da pojačavaju liniju između njih i ekstremne desnice, a ne da je zamagljuju.
U cilju suprotstavljanja širenju normalizacije ekstremne desice, možemo učiti od velikog češkog disidenta Vaclava Havela i njegovog otpora prvobitnoj “normalizaciji”. To znači zadržavanje standarda normalnosti decenijama ako je potrebno, a koji se može razlikovati od empirijske normale u društvu oko nas. “Ovo nijesmo mi”, kažu američki političari, kada ih suoče sa još jednim užasnim oružanim napadom u školi ili nekim drugim zločinom počinjenim iz mržnje. Empirijski gledano, to nije tačno: te stvari su sada hronično prisutne u američkom društvu. Ali “ovo nijesmo mi” je istovremeno i principijelni stav i emocionalno inteligentan pokušaj da se ljudi vrate boljoj verziji sebe.
Dakle, uvijek kada čujete riječ “normalno”, zapamtite ovo: borba za budućnost liberalne demokratije je takođe i borba za definisanje normalnosti.
Članak je preuzet iz “Fajnenšl tajmsa”
Prevod: N. Bogetić
Bonus video:
