Sjedinjene Države ne bi trebalo da “prijete miješanjem u demokratski život” svojih evropskih saveznika, poručio je juče predsjednik Evropskog savjeta Antonio Košta.
Koštine izjave su među prvim reakcijama visokih zvaničnika EU nakon objavljivanja nove Strategije nacionalne bezbjednosti Sjedinjenih Država, dokumenta u kojem Bijela kuća izlaže svoj pristup geopolitičkim izazovima s kojima se suočavaju SAD i svijet. U novoj strategiji nacionalne bezbjednosti administracije Donalda Trampa, objavljenoj u petak, fokus je na evropskim saveznicima koji su prikazani kao slabi, dok se krajnje desnim političkim partijama pruža podrška.
Dokument, koji je Rusija pohvalila, zapravo predstavlja pisanju verziju višemjesečne kritike administracije SAD na račun politike Evropske unije i navodnih ograničenja slobode govora, kritike koje su započele još u februaru, kada je potpredsjednik SAD Džej Di Vens održao oštro predavanje evropskim saveznicima u Njemačkoj.
Govoreći juče na konferenciji Žak Delor u Parizu, Košta je kazao da, iako Evropa i SAD ostaju partneri, temelji tog partnerstva počivaju na uzajamnom poštovanju, posebno kada je riječ o pitanjima unutrašnje politike.
“Svakako, ova (američka) strategija i dalje pominje Evropu kao saveznika. To je dobro”, rekao je Košta, a prenosi “Politiko”. “Ali ako smo saveznici, onda moramo da se ponašamo kao saveznici. A saveznici ne prijete da će se miješati u demokratski život ili unutrašnje političke izbore svojih partnera. Oni ih poštuju. Poštuju međusobni suverenitet.”
Prema Koštinim riječima, oštri komentari Džej Di Vensa i objave na društvenim mrežama predsjednika Donalda Trampa više nijesu usamljeni ispadi, već sada predstavljaju “doktrinu Sjedinjenih Država”.
“Moramo to uzeti u obzir i djelovati shodno tome”, rekao je. “To znači da nam nije potrebna samo nova energija, već i fokus na izgradnji Evrope koja mora shvatiti da su se odnosi među saveznicima i savezi nastali poslije Drugog svjetskog rata promijenili.”
U središtu Koštine poruke bila je evropska odluka da odbaci spoljne političke pritiske. “Sjedinjene Države ne mogu umjesto evropskih građana odlučivati koji su to pravi, a koji pogrešni politički akteri”, poručio je, aludirajući na dio američke strategije u kojem se pominje podrška “patriotskim evropskim partijama”.
Košta je takođe istakao da novi američki pristup odražava širi zaokret od multilateralizma, slabiju posvećenost međunarodnom poretku zasnovanom na pravilima i napuštanje klimatske politike kao strateškog prioriteta. “Postoje razlike u našim pogledima na svijet”, upozorio je.
Košta je takođe odlučno stao u odbranu regulatorne autonomije Evropske unije, uključujući i visoku kaznu koju je prošle sedmice platforma X dobila na osnovu Zakona o digitalnim uslugama. Odbacio je kritike koje stižu iz Vašingtona i od američkih tehnoloških lidera, poručivši da su potezi Evrope utemeljeni u njenom demokratskom modelu.
“Sjedinjene Države ne mogu umjesto Evrope određivati kako izgleda sloboda govora”, rekao je. “Naša istorija nas je naučila da nema slobode govora bez slobode informisanja. A sloboda informisanja postoji samo tamo gdje postoji poštovanje pluralizma.”
Dodao je: “Slobode govora neće biti ako se sloboda informisanja građana žrtvuje radi zaštite tehnoloških oligarha iz Sjedinjenih Država.”
Za Evropljane, nova američka strategija bezbjednosti u suštini nastoji da poveća pritisak na Evropu u trenutku kada većina evropskih lidera i dalje podržava ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog, uprkos diplomatskim manevrima SAD. U međuvremenu, Trampova administracija, koja nastoji da se uskladi s ruskim pozicijama, želi da ubijedi Kijev da što prije postigne kompromis. Ipak, brojna osjetljiva pitanja ostaju neriješena, posebno ona koja se tiču teritorijalnih sporova i bezbjednosnih garancija.
Odmah nakon što je američka strategija objavljena, uticajne osobe iz Trampove administracije, ili bliske njoj, tokom cijelog vikenda su je dodatno pojačavale svojim izjavama, čime su još više podigle transatlantske tenzije.
Kristofer Landau, zamjenik američkog državnog sekretara, osudio je ono što je nazvao “nedosljednošću” evropskih prijestonica, od kojih je većina članica NATO-a i EU. “Kada te zemlje nose svoje NATO kape, insistiraju da je transatlantska saradnja kamen temeljac naše zajedničke bezbjednosti”, napisao je na platformi X.
Ilon Mask, Trampov saveznik na početku njegovog drugog mandata, izjavio je da “EU treba ukinuti, a suverenitet vratiti pojedinačnim državama, kako bi vlade mogle bolje da predstavljaju svoje građane”.
Na taj komentar žestoko je odgovorio poljski ministar spoljnih poslova Radoslav Sikorski: “Idi na Mars. Tamo nema cenzure nacističkih pozdrava”.
Bonus video:
