Tokom 13. i 14. vijeka jedan od najrazvijenijih i najznačajnijih rudarskih centara bio je srednjovjekovni grad Brskovo, u današnjem Mojkovcu.
Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore od 2017. godine vrši istraživanja na ostacima drevnog Brskova, grada u kojem je kralj Uroš Nemanjić (1242-1276) iskovao prvi novac tadašnje države.
Istraživanja se vrše na lokalitetu Doganjica, a ovogodišnji nalazi idu u prilog pretpostavkama da se na pomenutom mjestu nalazila katedralna katolička crkva.
“Projekat je počeo 2017. a ove godine 20. juna i trajaće do 20. avgusta. Prethodnim istraživanjima tek smo bili ‘zagrebli’ i došli do pretpostavke da se na tom mjestu nalazio manastir. Sada smo našli još vitraža i djelova crkvenog mobilijara, par novčića, srebrni teg i djelove venecijanskog stakla, većinom od kandila. U zapadnom dijelu Doganjice, gdje se vrši sondiranje, pronalaze se ostaci drvenih kuća i podzida i nalazi su većinom kuhinjska keramika, mada je bilo i nešto stakla od kojeg se ističe dio bičice islamskog stakla izuzetno rijetko i u Crnoj Gori ga jedino ima u Kotoru. Sa ovog prostora je i gema”, kazao je za “Vijesti” arheolog Miloš Živanović, rukovodilac istraživanja na lokalitetu Brskovo.
U Brskovu se nekada nalazila carina, pa je ostao dubrovački termin Doganjica (dogana – carina).
“Oko Doganjice još uvijek se nalaze tragovi starog rudarenja kao potvrde onovremene privredne moći Brskova. Međutim, o izgledu grada koji je bio centar trgovačke snage malo se zna. Jedina dva srednjovjekovna objekta poznata su preko crteža i opisa koje je zabilježio arhitekta Vulović, posjetivši ovo mjesto 1949. godine”, objašnjava Živanović.
Originalni izgled naselja sa prilaznim serpentinama, koje su bile vidljive sve do pedesetih godina 20. vijeka, zatrpan je velikim nanosom jalovine, nakon savremene eksploatacije rude. Jalovina je prekrila, objašnjava Živanović, i jednu od crkava poznatu sa Vulovićevih crteža (pretpostavlja se da je riječ o crkvi Svete Marije), kao i zidine koje se u lokalnoj tradiciji vezuju za ostatke Saške crkve.
“U prošlogodišnjim radovima otkriveni su temelji objekta za koji smatramo da predstavlja crkvu katoličkog obreda dimenzija 22 x 9 metara. Istraživali smo samo sjevernu prostoriju (sakristiju) crkve koja je naknadno prizidana uz objekat. Sama crkva je zatrpana jalovinom, pa je jedan od ovogodišnjih planova oslobotiti je i otkriti. To su izuzetno teški radovi koji zahtijevaju upotrebu mehanizacije, ali se nadamo da ćemo uspjeti u tom poduhvatu”, ističe rukovodilac istraživanja.
Ostaci natpisa na latiničnom pismu, kao i specifičan oblik osnove crkve, koji ima pravougaonu apsidu, bili su, objašnjava Živanović, jedan od dokaza da je crkva bila povezana s katoličkim stanovništvom u gradu. Međutim, spoljašnji i unutrašnji bogati ukrasi pružaju i dokaz o uticajima sa istoka, a ne samo sa zapada.
“Ovo govori o mješovitoj sredini grada u kojem osim pravoslavnih mještana borave i rudari Sasi njemačkog porijekla, monasi, trgovci i zanatije sa strane, uglavnom iz primorskih gradova, sa čime smo upoznati i iz istorijskih izvora. Kao posebno interesantni nalaz sa ovog lokaliteta jesu fragmenti vitraža koji se otkrivaju već treću godinu. Na cijelom Balkanu vitraž je izuzetno rijetka stvar, a nama u Brskovu već počinje da bude uobičajena”, sa osmijehom kaže Živanović, i dodaje da je riječ o usitnjenim fragmetnima raznih boja, zelene, plave, ljubičaste i žute, a na nekim primjercima očuvani su i tragovi ukrasa.
“Prošle godine na jednom takvom fragmentu sačuvana je predstava ljudskog lika, žene u poluprofilu. Sve ovo samo potvrđuje naše teze da su za izgradnju i dekoraciju objekta bili angažovani vrhunski majstori iz inostranstva. Od ostalih otkrića česti su nalazi djelova prozora, crkvenog mobilijara i drugih upotrebnih predmeta, a ove godine otkriven je i jedan mali teg sa utisnutom predstavom šlema s volujskim rogovima. Veoma važan nalaz za preciznije datovanje slojeva u sakristiji jer se ovaj heraldički simbol veže za dinastiju Lazarevića, što bi značilo da se radi o vremenu s kraja 14. i početka 15. vijeka”.
Pored pomenute lokacije istražuje se i zapadni dio Doganjice, prostor koji nije devastiran savremenim radom rudnika. Iako su istraživanja tek započeta Živanović ističe da već sada imaju podatke o jednostavnim brvnarama.
Projekat arheoloških istraživanja finansira Ministarstvo kulture i Živanović se nada da kontinuitet neće biti prekinut jer se radi o izuzetnom arheološkom lokalitetu.
“Lako je afirmativno govoriti o ovm lokalitetu jer svake godine otkrivamo nevjerovatne stvari, a samo smo na početku istraživanja ovog mjesta”, zaključuje arheolog.
Brskovo je savremenom eksploatacijom rude (1976-1991) i nebrigom sistematski uništavano pa naslage prošlosti, koje su prekrivene jalovinom, čekaju da do kraja budu istražene i otkrivene.
Stotine skeleta u sekundarnoj grobnici
Prošle godine istraživači su naišli na tzv. sekundarnu grobnicu u koju je pohranjeno više stotina ljudskih skeleta.
“U njoj su iz nekog razloga premještene ljudske kosti sa obližnje nekropole, vjerovatno da bi ih na taj način sačuvali. Stoga dio projekta podrazumijeva i antropološku analizu skeletnog materijala kako bi saznali više o srednjovjekovnoj populaciji koja je ovdje pohranjena”.
Sukob u vezi s novcem iz Brskova opisao i Dante
Mlečani su kralja Uroša optužili da je novac koji je skovao u Brskovu kopija njihovih srebrnjaka, pa su međusobni odnosi zaoštreni, a Mlečani preduzimaju niz mjera za sprečavanje prometa brskovskog novca. Čak je i poznati pjesnik Dante Aligijeri u jednom dijelu „Božanstvene komedije“ opisao taj događaj.
Galerija
Bonus video:
