Crna Gora i Francuska su početkom septembra potpisale međudržavni sporazum o sprovođenju prioritetnih projekata i finansijskoj saradnji, kojim je predviđeno da će zajednički raditi na gradnji univerzitetske bolnice u Podgorici, novog sjedišta Vlade u budućem “Montenegro business district-u”, dionicama auto-puta i brzih cesti, razvoju elektromreže i jačanju digitalne transformacije...
Prema tom dokumentu, Francuska će dati podršku na pripremi studija, kupovini mašina, opreme i materijala, dok će se za realizaciju projekata potpisivati posebni ugovori za izvoz, nabavke, usluge i građenje, koje će pripremati institucije i kompanije dviju država, uz odobrenje vlasti i poštovanje zakona.
Ističe se i da ovi ugovori neće podlijegati procedurama domaćeg Zakona o javnim nabavkama, što znači da se kompanije iz Francuske mogu birati mimo procedura javnih nabavki. Prema članu 13 ovog Zakona, on se ne primjenjuje ako su u pitanju međunarodni ugovori sa zemljama Evropske unije koji se sprovode zajednički i na obostranu korist, ali se o svemu mora obavijestiti Evropska komisija.
“Postupak nabavke koji se odnosi na ugovore sprovodi se u skladu sa članom 13, stav 1, alineja 2 Zakona o javnim nabavkama, tako da Vlada Francuske dostavlja Vladi Crne Gore listu odabranih i kvalifikovanih francuskih dobavljača koji su izrazili interesovanje za realizaciju projekta, na osnovu liste zahtjeva i kriterijuma koje je dostavila Crna Gora, a koje potencijalni kandidati, dobavljači i izvođači, treba da ispune. Strane direktno pregovaraju o izboru francuskog dobavljača iii izvodača radova, koji će biti odobren od strane Crne Gore na osnovu liste. Ovi pregovori rezultiraće potpisivanjem komercijalnih ugovora. Aktivnosti se realizuju zaključivanjem sporazuma, konvencija, programa iii projekata koje nadležne institucije i organi treba da pripreme kao i kompanije strana predviđene da uspostave radne programe i procedure vezane za mobilizaciju finansiranja i rješavanje drugih pitanja od zajedničkog interesa”, ističe se u sporazumu.
Skupština je zeleno svjetlo na sporazum dala sredinom oktobra, dok je Zakon o potvrđivanju sporazuma tada proglasio i predsjednik Crne Gore Jakov Milatović.
Zajedno protiv korupcije
U sporazumu se ističe i da dvije države u zaključenim ugovorima ne smiju nuditi ili davati trećoj strani, zahtijevati, prihvatiti ili obećavati, direktno i indirektno, za svoju ili tuđu korist, bilo kakvu neprimjerenu novčanu ili drugu dobit, koja može biti nezakonita ili koruptivna.
“Vlada Crne Gore i Francuske obavezuju se da projekti obuhvaćeni ovim sporazumom neće dovesti do koruptivnih radnji. Obavezuju se da će se međusobno informisati čim saznaju za informacije koje izazivaju sumnju, i da će preduzeti potrebne mjere da se to ispravi, u predviđenom roku u korist Vlade Crne Gore i Francuske. U slučaju nepoštovanja ovih obaveza, Vlada Francuske zadržava pravo, prema onome što joj se čini najprikladnijim, da odbije odobravanje ugovora i/ili da obustavi isplate iz trezorskih zajmova dodeljenih Vladi Crne Gore i/ili da zahtijeva prijevremenu otplatu cjelokupnog iii dijela trezorskih zajmova dodijeljenih Vladi”, piše u dokumentu koji su potpisale ministarka javnih radova Majda Adžović i francuska ambasadorka u Crnoj Gori An Mari Maske.
Ističe se da su Francuzi zainteresovani i da finansiraju prioritetne projekte, pa će Grupa francuske Agencije za razvoj koja uključuje Francusku agenciju za razvoj (AFD), “Proparco” i “Expertise France”, u ime te države dostaviti Crnoj Gori ponudu za finansiranje poslova. Među izvorima finansiranja su donacije Fonda za studije i podršku privatnom sektoru (FASEP) za studiju izvodljivosti i pilot projekat francuskih kompanija za crnogorske institucije, direktni zamjovi francuskog trezora, državni krediti, zajmovi sa i bez državne garancije...
Navodi se i da za finansiranje više prioritetnih projekata treba potpisati dodatne sporazume o finansiranju, ali da Crna Gora ima mogućnost izbora.
“Vlada Crne Gore može odabrati drugi vid finansiranja prioritetnih projekata, koji nisu obuhvaćeni ovim sporazumom, u zavisnosti od finansijskih uslova i budžetskih mogućnosti. Vlada Francuske dodjeljuje finansijsku podršku Vladi Crne Gore za sprovođenje projektovanja, izgradnje i opremanja nove univerzitetske klinike u Podgorici. Pored finansiranja u obliku donacije u iznosu od 1.000.000 eura dodijeljenih 23. maja 2024. godine za finansiranje studija preliminarnog dizajna novog kliničkog centra, finansijska podrška uključuje: direktan zajam francuskog trezora, bankarske kredite uz garanciju “Bpifrance Assurance Export”, u skladu sa aranžmanom OECD (državni krediti za izvoz koje pomaže država) - finansiranja predstavljaju maksimalno 85 odsto iznosa izvoznog ugovora. Ova finansiranja moraju se koristiti za kupovinu francuskih dobara i usluga u Francuskoj, pod odgovornošću francuskih dobavljača, kupovinu crnogorskih ili stranih dobara i usluga, u iznosu do 50 odsto iznosa...”, navodi se u sporazumu.
Projektne muke duboko ukorijenjene
U sporazumu piše da će se svaki spor u vezi sa tumačenjem iii sprovođenjem dokumenta, rješavati kroz konsultacije ili pregovore Vlada dviju država. U Izvještaju o procjeni uticaja za ovaj sporazum (RIA) navodi se da je cilj sporazuma da riješi sistemske prepreke planiranja i realizacije velikih projekata, omogući uspostavljanje održivih međunarodnih partnerskih aranžmana, pojača kapacitete domaćih institucija, pojednostavi pristup međunarodnim finansijskim instrumentima i fondovima, osigura efikasnije upravljanje resursima...
Ističe se da su potencijalne prepreke za primjenu sporazuma manjak resursa, otpor zainteresovanih, tehnička i infrastrukturna neadekvatnost, ali i politička volja i koordinacija institucija, pa će monitoring i procjene raditi Ministarstva zdravlja, finansija i javnih radova.
“Uzroci problema koji ograničavaju realizaciju velikih javnih projekata u Crnoj Gori su višeslojni i duboko ukorijenjeni u postojeće institucionalne i regulatorne okvire. Prvi ključni izazov predstavlja nedostatak međunarodnih partnerskih aranžmana, bez snažnog partnerstva sa međunarodnim organizacijarna i investitorima, domaći kapaciteti ostaju izolovani i nedovoljno osnaženi. Drugi uzrok odnosi se na ograničene kapacitete domaćih institucija za strateško planiranje i implementaciju. Nedostatak stručnog kadra, slabija međuresorska koordinacija i nedovoljna upotreba savremenih metodologija projektovanja i upravljanja projektima ozbiljno ograničavaju efikasnost sprovođenja javnih politika. Treći uzrok je ograničen pristup medunarodnim finansijskim instrumentima”, piše u RIA.
Ministarstvo finansija je dalo zeleno svjetlo na ovaj sporazum, uz pojašnjenje da njegovo potpisivanje neće uticati na poslovni ambijent niti je za sprovođenje potreban novac iz državne kase.
Mjerkaju i dionice auto-puteva
Premijer Milojko Spajić, kada je u pitanju saradnja sa Francuskom, razmatra i da infrastrukturu finansiraju kroz javno-privatna partnerstva, jer se na taj način ogromne investicije mogu uraditi na fiskalno održiv način.
To je saopštio u aprilu prošle godine, kada je istakao da je francuska kompanija “Bouygues” zainteresovana za rad na devet dionica auto-puteva i brzih cesti, osim one Mateševo - Andrijevica. Pojasnio je da je ta kompanija vršila radove i u komšijskoj Hrvatskoj.
Tada je naveo i da Vlada razmatra centralizaciju državne uprave, čime bi na jednom mjestu radilo osam do devet hiljada zaposlenih.
“Taj projekat bi podrazumjevao efikasniju upravu, ne bi bilo gužvi. Ne bi imali bezbjednosne probleme kao kopanje tunela, izvršili bi zelenu tranziciju, imali bi solarne panele”, naveo je Spajić.
Pojasnio je da bi tim korakom uprava mogla raditi u jednom objektu, dok bi se ostali prostori mogli izdavati, čime bi se ovaj tip investicije mogao značajno umanjiti ili potpuno anulirati.
Bonus video:
