Doskorašnji šef Misije Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS) u Crnoj Gori, slovački diplomata Lubomir Kopaj bio je saradnik čehoslovačke tajne službe ŠTB koja je u toj zemlji bila aktivna u doba komunizma.
Kopajevo ime navedeno je u registru agenata i saradnika čehoslovačke ŠTB koje je objavio Institut za nacionalno pamćenje u Slovačkoj.
Taj državni organ koji je osnovan 2002. godine Zakonom o nacionalnom savjetu Slovačke obezbjeđuje pristup neotkrivenim podacima o aktivnostima represivnih organa, najčešće tajnih službi, za period od 1939. do 1989. godine.
U registru koji je objavljen na njihovom sajtu navodi se da je ovaj slovački diplomata od 1976, sa nepunih 21 godinu, postao kandidat za tajnog saradnika, a potom i agent sa kodnim imenom “staša”.
Kopaj je podnio ostavku na mjesto šefa Misije OEBS-a u Podgorici u junu ove godine.
ŠTB se u bivšoj Čehoslovačkoj bavila obavještajnim i kontra-obavještajnim poslovima. Od osnivanja, 30. juna 1945 bila je pod kontrolom Komunističke partije Čehoslovačke.
Za tajnu policiju komunističke partije radio pod šifrom “staša”: Iz registra
Pisani izvori pokazuju da su komunisti ŠTB koristili kao instrument sile i represije, kao i da je ova agencija špijunirala i zastrašivala političke protivnike partije i kovala lažne krivične dokaze protiv njih.
Njene uobičajene radnje uključivale su prisluškivanje telefona, nadzor stambenih objekata, čitanje pošte, pretrese, nadzor, hapšenja...Nakon što je SSSR okupirao Čeholovačku 1968. godine, ova služba je bila pod dominantnim uticajem Moskve.
Nakon razlaza Slovačke i Češke, ŠTB je 1993. u Pragu Zakonom o bezakonju komunističkog režima i otporu protiv njega označena kao organizacija koja je zasnovana na ideologiji Komunističke partije čiji je cilj bilo suzbijanje ljudskih prava i demokratije.
U Češkoj postoji slična organizacija državnim institutu u Slovačkoj koja se bavi objavljivanjem podataka o saradnicima tajne policije komunističke partije, a slične organizacije koje rade na osnovu zakona koji su usvojeni nakon pada Berlinskog zida postoje u većini država bivšeg istočnog bloka.
Kopaj je, prije dolaska na dužnost u Podgoricu, bio šef misija za posmatranje izbora OEBS-ove Kancelarije za demokratske institucije i ljudska prava (OSCE/ODIHR) u nekoliko država.
Ima značajno diplomatsko iskustvo koje je stekao kao ambasador Slovačke u Holandiji i generalni direktor u Ministarstvu inostranih poslova Slovačke.
Nekoliko godina radio je i kao koordinator projekata OEBS-a, koji uglavnom koristi preventivnu diplomatiju kako bi kontrolisao naoružanje, povećao povjerenje među državama i ispratio poštovanje ljudskih prava i prava manjina.
Tokom kratkog mandata u Crnoj Gori od decembra 2012, slovački diplomata je na sastancima sa crnogorskim zvaničnicima isticao da je neophodno ostvarivati napredak tokom čitavog procesa pregovaranja sa Evropskom unijom.
Ukazivao je i na neophodnost da prioritet Crne Gore bude efikasna borba protiv organizovanog kriminala i korupcije.
“Organizovani kriminal i korupcija predstavljaju veoma opasnu pojavu za svaku zemlju na svijetu. Oni štete društvu u cjelini, podrivaju vladavinu prava i demokratske procese. Crna Gora ostvaruje kontinuiran napredak u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala, a Vlada je pokazala snažnu posvećenost aktivnostima u ovoj oblasti”, rekao je ranije Kopaj.
“Vijesti” su juče kontaktirale OEBS u Podgorici, kako bi stupile u kontakt sa Kopajem, ali je redakcija upućena na Odjeljenje za ljudske resurse ove organizacije u Beču, uz pojašnjenje da “oni možda imaju kontakt sa bivšim šefom misije”.
Međutim, iz sjedišta ove organizacije juče nijesu odgovarali na zahtjev “Vijesti”.
OEBS poslao Kopaja u Podgoricu
Prema ranijem pisanju medija, slovački diplomata je početkom juna zbog navodnog okršaja sa osobljem misije u Podgorici smijenjen sa te funkcije, dok je iz OEBS-a tada saopšteno da je podnio ostavku iz ličnih razloga.
“Vijesti” su juče pitale i slovačko Ministarstvo vanjskih poslova na čijem je čelu Miroslav Lajčak da li je ova smjena bila odluka njihove Vlade i da li napuštanje pozicije u Podgorici ima veze sa Kopajevom saradnjom sa tajnom službom: “Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija Slovačke nije uključeno u ostavku ambasadora Kopaja jer on nije radio za Slovačku već za OEBS.Kopaj je sam donio takvu odluku”, navodi se u njihovom odgovoru.
Ovo ministarstvo je u oktobru prošle godine na svom sajtu objavilo saopštenje pod afirmativnim naslovom “Još jedan značajan uspjeh slovačke diplomatije”, a u njemu stoji informacija o izboru Kopaja za mjesto šefa Misije u Crnoj Gori.
Bivše diplomate koje su “Vijesti” kontaktirale pojasnile su da države članice OEBS-a mogu nominovati kandidate za šefove misija ili tražiti da se oni povuku ukoliko su potrebniji u državnoj službi, ali konačnu odluku o izboru i smjeni donose organi, konkretno Sekretarijat OEBS-a. Prema nekim tumačenjima, praksa je da OEBS ponudi Vladi zemlje domaćina tri kandidata, a da ona sama odluči koga će prihvatiti.
Saradik bio i bivši ambasador Slovačke u BiH
Pored Kopaja, u registru državnog instituta agenata i saradnika ŠTB navodi se i ime doskorašnjeg ambasadora Slovačke u Bosni i Hercegovini Miroslava Mojžita. Mojžita je, prema podacima sa sajta slovačkog ministarstva trenutno ambasador ove zemlje u Minsku, Bjelorusiji.
Prilikom susreta sa bosanskim zvaničnicima Mojžita i istupa u javnosti ovaj slovački diplomata govorio je da njegova zemlja snažno podržava bosanskohercegovačkoi putu u EU i NATO, kao i da je podrška Slovačke teritorijalnom integritetu i suverenitetu Bosne i Hercegovine neupitna i veoma čvrsta.
Bonus video:
