Parlamentarni nadzor u Crnoj Gori urušen je nakon izbora 2016. a zakonodavni dom, koji bi trebalo da bude snaga države, postao je njena kočnica u evropskim integracijama.
To je stav bivšeg predsjednika Skupštine, sada opozicionog poslanika Ranka Krivokapića (SDP) i njegovih kolega iz Demokratskog fronta i Posebnog kluba poslanika.
Jačanje parlamentarnog nadzora jedna je od preporuka Odbora za spoljne poslove Evropskog parlamenta, koji je usvojio Izvještaj o preporukama za proširenje izvjestioca Tonina Picule, a koji je on u intervjuu “Vijestima” prije dva dana i potencirao.
Tokom Krivokapićevog mandata Skupština je imala veoma aktivnu i kontrolnu ulogu, zbog čega je lider DPS-a i tadašnji premijer Milo Đukanović optužio za “parlamentarnu diktaturu”.
Povezani članci
Krivokapić je juče rekao “Vijestima” da je degradacija Skupštine i njeno svođenje na “dekor i glasačku mašineriju“ oduvijek bilo ključni cilj svake autokratske vlasti.
“Zato je sad od snage države Skupština postala njena kočnica u evropskim integracijama. I u trenutnoj pandemiji stalno nas opominju sa visokih evropskih adresa da se ona ne zloupotrebljava da bi se ostvarila apsolutna kontrola i devastirao parlamentarizam i ustavna podjela vlasti. Pedeset dana nije zasjedao samo (Darko) Pajović i ovaj saziv, bez premijerskog sata. Hrvatski Sabor sa 151 poslanikom zasjedao je u hotelu West in i odobravao sve mjere hrvatske Vlade, a kod nas nije smjela ni da se sazove Skupština”, kazao je Krivokapić.
Parlament, kako je dodao, umjesto da bude institucija koja širi demokratske slobode i razvija kulturu dijaloga‚ postao je suprotno od toga, a Poslovnik Kaznenik koji je mimo kulture dijaloga donijela parlamentarna većina.
Jedan od lidera DF-a i član Odbora za bezbjednost Nebojša Medojević saglasan je da je Skupština bila jak kontrolni mehanizam tokom mandata Krivokapića, navodeći da sumnja u ispunjenje preporuka EP u izbornoj godini.
“Izuzev ako ne bude jak pritisak na ovdašnju vlast,” rekao je Medojević.
On podsjeća da je donijet Zakon o parlamentarnom nadzoru i na brojna kontrolna saslušanja pred odborom za bezbjednost, kada su čelnici obavještajnog sektora i tužilaštva raportirali o “Listingu”, ubistvima, napadima na novinare, “Balkanskom ratniku”, nezakonitom prisluškivanju diplomata....
“Veliki progres u parlamentarnom nadzoru desio se od 2007. do 2008, kada je Odbor za bezbjednost i odbranu bio jedan od najdinamičnijih skupštinskih tijela... To je tada bilo dosta korektno, tada smo imali unutrašnji pritisak od opozicije i spolja od EU i SAD. Imali smo Zakon o parlamentarnom nadzoru u sektoru bezbjednosti, bio je tada jedini u regionu. Oni sada ne žele suštinsku kontrolu sektora bezbjednosti jer znaju da je tu najviše zloupotreba i kriminala, tu su veze između politike i narko kartela, finansiranju političkih partija posebno DPS-a, podaci o korupciji državnih organa”, rekao je Medojević.
Medojević podsjeća da je došlo do velikog slabljenja parlamentarnog nadzora od 2016. i “lažnog državnog udara” i kada se smanjio pritisak EU i SAD.
“Došlo je i do toga da glavni specijalni tužilac Milivoje Katnić odbija da prisustvuje sjednicama Odbora za bezbjednost i odbranu koji ima ustavna ovlašćenja. Sada gaze preko toga”, ocijenio je Medojević.
Krivokapić kaže da je Skupština obesmišljena i postala servilna s namjerom, kako bi služila autokratskom režimu: ”Da bi se od parlamenta to moglo napraviti na njegovo čelo su morali doći oni ucijenjeni raznim aferama. Nadzora nema i to je jasno našim evropskim partnerima. Zato se u izvještaju EK kaže da skupštinski odbori gotovo jednoglasno podržavaju nacrte zakona koji predloži izvršna vlasti, da njen kapacitet da pomno analizira predložene propise sa aspekta usklađenosti sa pravnom tekovinom EU ostaje na niskom nivou”, rekao je poslanik SDP-a.
Bivši predsjednik Odbora za ekonomiju, šef Posebnog kluba poslanika Aleksandar Damjanović smatra da nije potrebno da iz Brisela ukazuju ono što svaki građanin vidi, “da je Skupština u tekućem sazivu apsolutno marginalizovana i bez nadzorne i kontrolne funkcije”.
“Od nekadašnje parlamentarne diktature došlo se do parlamentarne karikature. O tome ne svjedoče samo brojke ozbiljnih kontrolnih saslušanja koje su mizerne, ili činjenica da tokom ovog saziva nije bilo niti jedne parlamentarne istrage, već i suspenzija poslovničkih i poslaničkih prava opozicije da se uredno predložena akta nađu na dnevnom redu. Formalizovano je otimanje davno uspostavljenih kontrolnih mehanizama budžetskog nadzora, kao i kontrole trošenja skupštinskog novca, kroz obesmišljavanje nadležnog odbora i otimačinom od strane parlamentarne većine. Farsa sa tzv. odborom za reformu izbornog zakonodavstva pokazala je pravo stanje u Skupstini”, kazao je Damjanović.
Dodaje da je došlo i od politizacije dijela skupštinske službe, odbori u kojem ne učestvuje najveći dio opozicije samo su slika obesmišljavanja parlamenta tokom ove 3 i po godine, a činjenica da se Skupština, tokom ovog saziva nikad nije pozabavila kontrolom veoma problematične investicije auto puta govori sama za sebe.
Potpredsjednik Demokrata Momo Koprivica ocijenio je da EU jasno prepoznaje da je parlament sveden na marionetski nivo i da ne ostvaruje osnovnu kontrolnu ulogu u ustavnom sistemu.
Koprivica kaže da bi postojala kontrolna uloga parlamenta, neophodno je da postoji sistem parlamentarne demokratije, a to u je u Crnoj Gori samo mrtvo slovo na papiru.
“U stvarnosti Skupština nije kontrolna, nego kontrolisana institucija, što se naročito vidi kad bespogovorno donosi neustavne zakone koje predlaže Vlada i kad dopušta da je nosioci izvršne vlasti, tužilaštva i sl. ponižavaju time što ne dolaze na kontrolna saslušanja. Time se parlament, od najvišeg organa državne vlasti, pretvorio u sekundarni organ, organ organa, odnosno organ izvršne vlasti. Ne može se uspostaviti demokratski poredak ukoliko je parlament pomoćno tijelo Vlade za štancovanje propisa i legalizaciju njenih postupaka. Crna Gora, za razliku od mnogih država, nema ni Zakon o Skupštini. Bez tog zakona, nema imperativnih normi o odnosu Skupštine i drugih organa”, rekao je Koprivica.
On je ocijenio da se u uslovima epidemije desilo se i nekoliko karikaturalnih oblika rada koji čine odluke Skupštine i skupštinskih odbora pravno nevažećim i politički ništavnim. Počev od elektronske sjednice i skajp kvoruma na Odboru za ekonomiju, budžet i finansije, iako taj oblik rada ne poznaje Poslovnik a za državne organe važi princip "zabranjeno je sve što izričito nije dozvoljeno", pa sve do razvrstavanja poslanika u pet ešalona tokom poslednjeg zasijedanja, “gdje su pokazali da im je sastajanje imalo samo jednu svrhu-da legalizuje predizborne šeme Vlade, usvajajući za sve vrijeme svega po jednog stava u dva zakona”.
“Sve institucije koje su zadužene za vladavinu prava, a koje obrazuje Skupština, ili su u v.d. stanju ili su neregularno formirane. Tako recimo, Sudski savjet je u vd stanju, bez ustavnog i demokratskog legitimiteta, kao i VDT, a Skupština je nezakonito izabrala Savjet ASK. To je stanje za potrebe vlasti, omogućeno i produženo time što je DPS u strahu od fer izbora minirao Odbor za izbornu reformu, a koji je imao snažnu podršku EU. U nadležnosti tog Odbora je bilo kreiranje rješenja za Sudski savjet, ASK i druge institucije, i u okviru naših 16 zakonskih predloga i 200 rješenja za fer izbore, bili su i kompletni zakonski predlozi i rješenja za te institucije, koji bi vodili demontiranju monopola DPS-a nad tim institucijama i njihovom potpunom oslobađanju”, podsjetio je Koprivica.
Skupština je bila mjesto dijaloga, dogovora i izgradnje povjerenja
Ranko Krivokapić podsjeća da su tokom 2018. održana četiri kontrolna saslušanja, dok je broj konsultativnih saslušanja značajno opao. On navodi da ih je 2018. bilo 30, a godinu ranije 43. Podsjeća da je Skupština do ovog saziva bila najbolje ocijenjena ustavna institucija u svim godišnjim izvještajima EU.
“To vrijeme i mnogi u nevladinom sektoru, opoziciji, medijima zovu “zlatno doba crnogorskog parlamentarizma“. U izazovima koji bi bili istorijski za svaki parlamentarizam: tokom bombardovanja NATO-a, referendum o obnovi nezavisnosti, donošenje novog Ustava, izmjene Ustava …Skupština je bila mjesto dijaloga, dogovora i izgradnje povjerenja”, naveo je Krivokapić.
Kako je dodao, parlament je bio zamajac evroatlantskih integracija i kroz parlamentarnu diplomatiju Cetinjski parlamentarni forum…., a uspio je da izdejstvuje i prvu prelaznu vladu. “Parlametarni dijalog je stvorio slobodni javni servis 2016, da bi sad nezakonitom smjenom predstavnika nevladinog sektora ovaj saziv Skupštine doveo Crnu Gru na 105. mjesto liste medijskih sloboda. Našim evropskim partnerima je jasno da je stepen demokratije i razvoja jednog društva u direktnoj vezi sa snagom, značajem i pozicijom parlamenta u njemu”, rekao je Krivokapić.
Odbor odbio da pozove čelnike bezbjednosnih službi
Medojević je kao primjer “kako DPS doživljava parlamentarni nadzor” naveo i sjednicu Odbora za bezbjednost, na kojoj su u četvrtak odbijeni svi njegovi o predlozi za konsultativna saslušanja.
On je predložio da čelnici bezbjednosnih službi poslanicima objasne, kako je rekao, neustavmo i nezakonito hapšenje građana, kao i mogućnost da je infekcija kovidom posljedica rada nekih bezbjednosnih službi. Poslanik je inicirao i konsultativno saslušanje zbog, kako je naveo, nezakonotig hapšenja poslanika DF-a u decembru prošle godine, odnosno nakon incidenta prije glasanja o Zakonu o slobodi vjeroispovijesti.
Medojević je tražio saslušanje predsjednika NKT Milutina Simovića, ministra unutrašnjih poslova Mevludina Nuhodžića i direktora policije Veselina Veljovića:
“Smatram da je došlo do grubog kršenja ljudskih prava i zloupotrebe službi bezbjednosti koje su nezakonito hapsile ljude na bazi naredbi NKT, bez vanrednog stanja. Sve što je policija mogla da odnosi se na kršenje Zakona o zaštiti od zaraznih bolesti. Njime je propisana prekršajna, a ne krivična odgovornost. Hapšenje na bazi diskrecionih odluka policije, grubo kršenje Ustava i ljudskih prava je razlog da pozovemo predsjednika NKT,” objasnio je.
Medojević je tražio informaciju od ANB da li se eventulano radi o hibridnom ratu ili terorističkoj akciji, navodeći da je u januaru ove godine “2.200 Kineza ušlo u Crnu Goru u vrijeme kada je bujala epidemija”.
Ibrahimović: Unapređujemo kontrolnu funkciju
Poslanik Bošnjačke stranke Ervin Ibrahimović kaže da je kvalitetna kontrolna i nadzorna uloga među najvažnijim su funkcijama parlamenta, i predstavljaju jedan od preduslova razvoja parlamentarne demokratije.
“Smatram da Skupština kontinuirano unapređuje svoju kontrolnu fukciju i transparentnost. U prilog tome govore i brojna istraživanja koja Skupštinu Crne Gore svrstavaju među institucije sa zavidnim stepenom transparentnosti. Vjerujem da je i posljednja situacija u vezi sa virusom Covid-19 potvrdila ovu tezu. Na Kolegijumu i skupštinskim odborima, a onda i na posebnoj tematskoj sjednici, razmatraju se sve informacije u vezi sa postupanjem i mjerama koje je preduzela Vlada Crne Gore u ovom slučaju”, rekao je Ibrahimović “Vijestima”.
Bonus video:
