Odluku šefa države Jakova Milatovića da premijera i čelnika Pokreta Evropa sad (PES) Milojka Spajića pozove na dijalog, u PES-u tumače kao “mig” nekadašnjeg partijskog druga da bi trebalo da naprave vlast u Podgorici, kao njegov potencijalni manevar da bi to učinio s opozicijom ili izazvao nove izbore, ili kao potez bez svrhe, koji ih ne može približiti. Dio PES-ovih partnera iz državne vlasti Milatovićev čin i Spajićevo prihvatanje poziva, vidi kao približavanje dogovoru o formiranju lokalne vlasti.
Predsjednik je najavio prekjuče da će, nakon posjete Briselu sljedeće sedmice, pozvati premijera na razgovor zbog pitanja evropskih integracija i jačanja “građanskog i evropskog centra”, što su Spajićev kabinet i PES pozdravili.
Milatović je inicijativu obznanio u trenutku kad se očekuje konkretizovanje pregovora o konstituisanju vlasti u glavnom gradu, zbog čega bi trebalo da bude jasnije s kim bi šefu države blizak Pokret za Podgoricu (PzPG) mogao da sarađuje. Predsjednik je prekjuče izjavio da njegov poziv nema veze s pitanjem potizbornih pregovora.
Dan nakon poziva, te ocjena poznavalaca političkih prilika da važne međunarodne adrese asistiraju u izmirenju bivših saboraca, njih dvojica razmijenili u teške riječi - Spajić je, između ostalog, optužio Milatovića da opstruira put Crne Gore ka Evropskoj uniji (EU) i da nema ingerencije da se bavi tim integracijama, a kabinet šefa države je odgovorio da je premijer pokazao nedostatak “zrelosti i odgovornosti koje funkcija” koju pokriva zahtijeva.
Docentkinja na Univerzitetu “Donja Gorica” Nikoleta Đukanović kazala je “Vijestima” da ne treba isključiti mogućnost saradnje stranaka bez obzira na njihove nesuglasice, da na crnogorskoj političkoj sceni nismo vidjeli partiju koja je doslovno poštovala principe koje je zagovarala, “ako ih je uopšte imala”, te da je stoga ne bi začudila bilo kakva postizborna kombinatorika, “samo da bi se došlo do pozicija vlasti”.
Ocjenjuje da se Milatovićev potez može protumačiti na dva načina. Jedan, objašnjava, podrazumijeva njegovu “važnu ulogu”, bez obzira na protokolarna ovlašćenja pozicije na kojoj se nalazi.
“On može dati podstrek u procesu integracija, tako da ovo može biti korak ka tome da dođe do većeg pomirenja između društvenih i političkih aktera. Posebno u ovom periodu, kad dolazi do drastičnog urušavanja vladavine prava i pada demokratije, i, s druge strane, do pojave antidemokratskih i antievropskih inicijativa iz redova Vlade, odnosno vladajuće većine. Tako da to može da se posmatra na način da se predsjedniku možda upalila neka ‘lampica’, i da sad treba možda preći i preko nekih animoziteta da bi uspio da zaustavi antidemokratska kretanja”, navodi Đukanović.
Drugi način tumačenja Milatovićevog poteza je, prema njenim riječima, da je to samo jedan politički čin.
“Da on prikaže to kao svoj napor da dođe do pomirenja, i da sa sebe makne odgovornost ukoliko ne iskoristimo ovu šansu za proces integracija. Jer, ne treba zaboraviti da je on jedan od ključnih ‘krivaca’ zašto je došlo do formiranja ovakve Vlade, posebno s bivšim Demokratskim frontom (DF)... Ako budemo imali inicijative poput izmjena Zakona o državljanstvu ili usvajanja zakona o ‘stranim agentima’, sigurna sam da EU to neće tolerisati. Tako da ne bi čudilo da na kraju dobijemo jednu drugu krajnost, da je to sve bila jedna politička predstava...”, napominje Đukanović.
“Vijesti” su juče objavile da više visokopozicioniranih crnogorskih političara i državnih funkcionera smatra da su Milatovićev iznenadni poziv i Spajićevo ekspresno prihvatanje “pružene ruke” rezultat stava najvažnijih evropskih adresa i šire međunarodne zajednice da u ovom trenutku nije dobro po evropske integracije Crne Gore da su odnosi premijera i predsjednika tako loši, a da uticaj snaga okupljenih oko predsjednika Skupštine Andrije Mandića (lider nekadašnjeg DF-a) jača.
Izvor “Vijesti” iz Spajićeve stranke, rekao je da u njoj postoji više interpretacija Milatovićevog poziva. Neke od njih su, kaže, da je to predsjednikov signal da sastave vlast u Podgorici, te da je posrijedi fingirani poziv koji bi mu poslužio da, na kraju, ode u savez s opozicionom Demokratskom partijom socijalista (DPS) ili “proizvede” nove izbore.
Sagovornik ocjenjuje da su i Milatovićev gest i reakcija Spajića i PES-a na to dobre poruke, ali da ne zna može li doći do približavanja zavađenih.
“Voljeli bismo da je Milatovićeva ruka iskreno pružena. Ako je riječ o fingiranju, to bi bilo loše. I PES i Milatović gube podršku od razlaza, tako da bi pomirenje bilo u interesu obje strane”, poručuje on.
Drugi izvor iz PES-a rekao je da smatra da neće biti “pomirenja” Milatovića i Spajića, obrazlažući to riječima da je između njih “preveliki jaz”.
“Mislim da tu ne može biti ništa”, konstatovao je, dodajući da su rezultati nekih istraživanja javnog mnjenja pokazali su PES na podgoričkim izborima najviše “koštale” svađe s Milatovićem.
Savez PES-a i Demokrata osvojio je 29. septembra na biralištima 17.672 glasa, dok je Spajićeva partija u junu prošle godine, na prijevremenim parlamentarnim izborima, imala u Podgorici s manjim koalicionim partnerima 27.620 - gotovo deset hiljada više.
Sagovornik iz Demokrata kaže da su predsjednikov poziv i premijerov odgovor, “korak ka dogovoru” o formiranju vlasti u glavnom gradu, i da smatra da će do toga doći.
Dan nakon pomiriteljskih tonova s obje strane, uslijedile su međusobne prozivke i optužbe. Prvo je Spajić, na konferenciji za medije u Vladi, rekao da Milatović nema ingerencije kad je u pitanju “evropski put Crne Gore”, niti bilo kakve veze s evropskim integracijama. Upitan koliko bi eventualno smirivanje tenzija između njih dvojice bilo dobro za Crnu Goru, odgovorio je riječima da se nisu svađali, ali da to svakako nema nikakav uticaj na evropski put.
Premijer je Milatovića optužio za opstrukcije, odnosno da nije odmah potpisivao neke zakone. Na predsjednikovu ocjenu da je PES skrenuo s pravog puta, rekao je:
“Koliko sam vidio u saopštenju, on ništa nije konkretno rekao, pričao je o nekom skretanju saputa Titovog, Jakovljevog, kakvog god puta. Da smo mi kao pioniri i da smo skrenuli s tog puta... Međutim, ne znam šta taj put podrazumjeva, jer nismo skrenuli s evropskog puta i s puta povećanja standarda građana...”.
Uprkos svemu navedenom, Spajić je poručio da je spreman za saradnju sa svim institucijama, pa i predsjednikom.
Na pitanje da prokomentarišete ocjene da je dijalog s Milatovićem pokrenut od zapadnih partnera zbog slabljenja tzv. “centrističkog bloka”, šef PES-a je kazao da sa zapadnim partnerima nije imao komunikaciju na tu temu.
“Možda je imao Milatović, pa njega pitajte”, dodao je.
Predsjednikov kabinet reagovao je na Spajićeve navode, ocjenivši da je Spajić pokazao nedostatak zrelosti i odgovornosti, te da Milatović nije taj koji usporava evropski put države...
“Već bi odgovornost za to trebalo da preispitaju oni koji u kontinuitetu netransparentno donose zakone, nastavljaju loše prakse iz prošlosti i urušavaju odnose Crne Gore sa susjedima, što već proizvodi brojne negativne posljedice”, naveli su.
Spajić i Milatović bili su ministri (finansija i ekonomskog razvoja) u vladi Zdravka Krivokapića formiranoj nakon smjene trodecenijske vladavine DPS-a u avgustu 2020. Njih dvojica su, nakon pada te vlade, u junu 2022. osnovali PES, koji je od tada pobijedio na predsjedničkim i parlamentarnim izborima i preuzeo vlast u nekoliko gradova, uključujući Podgoricu. Milatović je krajem februara, nakon višemjesečnih razmirica sa Spajićem, podnio ostavku na sve funkcije u PES-u (bio je zamjenik predsjednika), rekavši da je dotadašnji način rada partije suprotan obećanom i vrijednostima koje je imao na umu prilikom njenog stvaranja.
Đukanović: Eventualni dogovor ojačao bi vlast na državnom nivou
Na pitanje šta bi uslijedilo ako bi se Milatović i Spajić dogovorili da naprave vlast u glavnom gradu, Nikoleta Đukanović ocjenjuje da misli da bi to ojačalo poziciju vladajuće većine na državnom nivou.
“Ako ne dođe do formiranja vlasti u Podgorici, ili dođe do toga s opozicionim partijama, to će i te kako dovesti u pitanje opstanak Vlade... Ukoliko dođe do njihove (Milatovićeve i Spajićeve) saradnje, mislim da će ona podrazumijevati isključivo podjelu funkcija i da će vrlo ličiti na prethodnu vlast. Onda ćemo imati apsolutno iste konstituente kao što smo imali nakon izbora 2022, koji su toliko puta neuspješno pregovarali da ta vlast opstane... Prosto nisam sigurna da i kad bi došlo do neke saradnje, koliko bi ona zaista bila dugotrajna”.
Ako bude dogovora, ide se na dvogodišnju “rotaciju”?
“Vijesti” saznaju nezvanično da se kao potencijalni model za formiranje vlasti u glavnom gradu, u slačaju dogovora Milatovića i Spajića, pominje “rotacija” na čelnim funkcijama.
Prema tim informacijama, na čelu Podgorice dvije godine bio bi neko s liste “Za bolju Podgoricu” (koju je na izborima podržao Milatović i koju čine PzPG i Građanski pokret URA), a dvije neko iz PES-a. Poziciju šefa gradskoj parlamenta u tom slučaju pokrivao bi neko iz koalicije “Za budućnost Podgorice” (bivši DF).
Vuković: Neki iz međunarodne zajednice pokušavaju da spasu što se spasiti može
Potpredsjednik DPS-a Ivan Vuković osvrnuo se preksinoć u emisiji “Načisto” na Televiziji “Vijesti” na glasine da dio zapadnih diplomata posreduje u “mirenju” predjsednika i premijera.
Vuković je rekao da je “tačno da da jedan broj predstavnika međunarodne zajednice pokušava da spase što se spasiti može” u Crnoj Gori, zato što smatraju da je “stariji interes od svega da Crna Gora uđe u EU”.
“A ima realnu šansu za dvije-tri godine. Mi smo svjesni toga... Nama to ne šteti. DPS je prije godinu bio na 20 odsto podrške, danas je na 28. To je 40 odsto rasta za godinu iz ‘duboke opozicije’. Problem je što ovo nije u interesu Crne Gore i Podgorice”.
Bonus video:
