Multikulturalizam pod državnim pokroviteljstvom je propao. Takva objava britanskog premijera Dejvida Kamerona, odmah nakon što su se na sličan način multikulturalizma odrekli i njemačka kancelarka Angela Merkel i francuski predsjednik Nikola Sarkozi, ukazuje da je okrenuta stranica u evropskom društvu. Ali da li je?
Kameron u napadu na multikulturalizam nije birao riječi.
„Iskreno“, kazao je, „potrebno nam je mnogo manje pasivne tolerancije iz posljednjih godina, a mnogo više aktivnog, mišićavog liberalizama“.
On nije kritikovao etnički i kulturni pluralizam, već ideju „državnog multikulturalizma“, koji različite moralne standarde primjenjuje na različite društvene grupe. U budućnosti će, kazao je Kameron, muslimanske grupe koje, na primjer, ne garantuju ženska prava, brane slobodu izražavanja ili promovišu integracije, izgubiti sva vladina sredstva.
Međutim, u Evropi nije propao samo zvanični multikulturalizam, nego i multikulturalizam koji prihvataju veliki djelovi evropskog građanskog društva. Švedska, jedna od najliberalnijih zemalja u svijetu, ali u kojoj je nedavno zabilježen porast ekstremizma, primjer je za to.
Švedska je dugo poznata po svom liberalnom stilu života. Šveđani su prevladavajuće sekularni i indiferentni prema Švedskoj crkvi. Homoseksualci od 1995. mogu da registruju svoje građanske veze, i sklapaju brakove od 2009. godine, a ova država je jedna od najradikalnijih u svom shvatanju ženskih prava – što može posvjedočiti i osnivač Vikiliksa Džulijan Asanž.
Štoviše, švedska dalekosežna sloboda izražavanja je jedan od razloga zašto je Asanž tamo smjestio servere Vikiliksa.
Ali sloboda izražavanja u Švedskoj je bila, takođe, jedan od motiva iza užasnog samoubilačkog napada u Stokholmu, u decembru prošle godine. Sudeći prema oporuci koju je za sobom ostavio napadač, Šveđanin Tajmur Abdulvahab, kupci u centru Štokholma su uoči Božića stradali u odmazdi zbog „podrške Šveđana“ Lars Vilksu, umjetniku koji je izazvao bijes u zemlji sa karikaturama proroka Muhameda kao psa.
Vilks je tvrdio da je njegov rad provokacija sa ciljem razotkrivanja selektivnog liberalizma unutar švedskog intelektualnog establišmenta – to je multikulturalizam, neko bi rekao.
Samoubilački bombaški napad u Stokholmu nije prvi čin nasilja povezan s Vilksom. Dvojica mladića su nedavno osuđena na zatvorsku kaznu jer su pokušali da podmetnu požar u domu umjetnika.
Tokom predavanja na Univerzitetu Upsala prošlog ljeta, rulja je napala Vilksa, profesora istorije umjetnosti, uzvikujući „Alah je najveći“.
Tada 64-ogodišnji umjetnik zadobio par udaraca u glavu, ali je izbjegao teže povrede zahvaljujući jakoj policijskoj zaštiti.
Nijesu zapanjujući samo nasilje i prijetnje Vilksu – svako ko sumnja u odlučnost islamističkih ekstremista u Švedskoj trebalo bi da na Jutjubu pogleda snimak sa tog predavanja – već takođe i reakcije inače radikalno sekularnog švedskog establišmenta.
Jedan broj uticajnih švedskih intelektualaca i političara su najoštrije kritikovali Vilksa, a ne one koji pozivaju na cenzuru i čak podstiču nasilje.
Svega nekoliko dnevnih listova u zemlji i političkih magazina objavili su Vilksove karikature. Kao i ubijenog holandskog filmskog režisera Tea Van Goga i britanskog romanopisca Salmana Rudždija prije njega, Vilksa kritikuju liberali i ljevica zbog toga što je svojim umjetničkim djelima izazvao nerede.
U tom pogledu, može se smatrati da je Vilks svojim radom uspio da razotkrije dvostruke moralne standarde – bez obzira što neko misli o samim karikaturama.
U Švedskoj, kao i u slično liberalnim Holandiji i Danskoj, pristalice desnice su profitirale od neuspjeha liberala da se zauzmu za vrijednosti koje proklamuju. Švedske demokrate (SD), partija koja ima korjene u pokretu nadmoći-bijelaca, su u septembru 2010 prvi put ušle su u parlament sa podrškom 5.7% švedskog biračkog tijela.
Švedske demokrate su težile da se pozicioniraju kao jedini branitelji homoseksualaca i Jevreja suočenih sa netolerancijom koju je izazvala velika muslimanska emigracija u posljednje dvije decenije. Šveđani koji su udaljeni od prvobitne platforme SD-a su sada očigledno voljni da ih zastupa partija koja je, do nedavno, bila prepuna neonacista.
Stoga, manjak „mišićavog liberalizma“ u jednoj od najliberalnijih zemalja utro je put i islamistima i ultra-desničarskim populistima. Vodeći evropski političari su progovorili, a sada je vrijeme da evropsko građansko društvo – njeni dnevni listovi, kritičari, kustosi, akademici i izdavači - objave propast multikulturalizma i pokažu malo hrabrosti u odbrani vrijednosti za koje tvrde da personifikuju.
Copyright: Project Syndicate 1995–2011
Bonus video:
