Turska je izvršila pritisak na saveznike NATO da ublaže zvaničnu reakciju na prinudno slijetanje bjeloruskog putničkog aviona i privođenje novinara Romana Protaseviča u nedjelju, rekle su diplomate agenciji Rojters.
Trideset saveznika NATO objavilo je u srijedu saopštenje u kojem su osudili čin Bjelorusije, ali nisu uvrstili nikakve kaznene korake na kojima su insistirali baltičke države i Poljska.
Saopštenje je, kako navodi Rojters, takođe bilo manje oštro od javnih komentara generalnog sekretara NATO Jensa Stoltenberga. On je za incident rekao da je “državna otmica” i “nečuven”.
Ankara je insistirala da se iz teksta izostavi bilo kakvo pominjanje podrške dodatnim sankcijama Bjelorusiji i pozivi na oslobađanje tamošnjih političkih zatvorenika, rekla su Rojtersu dvojica upućenih diplomata. Uklonjena je i prijetnja suspenzijom saradnje NATO sa Bjelorusijom, dodali su.
Britanska agencija piše da motivi Turske nisu jasni.
Diplomate su kazale da Ankara možda pokušava da sačuva veze sa Moskvom, najbližim saveznikom Bjelorusije, i ekonomske odnose sa Bjelorusijom preko “Turkiš erlajnza”, koji ima dnevne letove za Minsk. Druga mogućnost je, prema pisanju agencije, nastojanje Turske da privuče ruske turiste ovoga ljeta.
Porast broja zaraženih prošlog mjeseca i brojna upozorenja na putovanje u inostranstvo poništili su mnoge rezervacije i stvorili mogućnost još jedne izgubljene turističke sezone za Tursku, kojoj je priliv gotovine prijeko potreban za finansiranje velikog stranog duga, piše Rojters.
“Saopštenje Sjevernoatlantskog savjeta o Bjelorusiji dogovoreno je konsenzusom svih 30 saveznika. Ne ulazimo u detalje rasprave u Savjetu, koji su povjerljivi,” rekao je jedan zvaničnik NATO.
Jedan od diplomata je rekao da je Stoltenberg dobio saglasnost svih saveznika, uključujući Tursku, za konačni tekst saopštenja koje je objavljeno na sajtu Alijanse, kako bi se izbjegle dalje javne podjele.
Insistiranje Turske na ublaženoj retorici uznemirilo je neke saveznike, posebno Poljsku, Litvaniju i Letoniju, koje su tražile da saopštenje bude oštrije sročeno, kazale su diplomate.
Treći diplomata je rekao da potez Ankare uglavnom imao za cilj da upotrebu drugačije formulacije u odnosu na onu Evropske unije, u kojoj su izneseni predlozi za sankcije. Među njima je zabrana avionima bjeloruskih kompanija da nadlijeću vazdušni prostor EU, da koriste aerodrome bloka u poziv aviokompanijama EU da izbjegavaju Bjelorusiju.
Turska nije članica EU, mada je odavno kandidat.
“Mnogi saveznici su bili veoma frustrirani Turskom. Bilo je važno da NATO odgovori i nije jasno zašto bi Ankara željela da brani (bjeloruskog predsjednika Aleksandra) Lukašenka,” rekao je evropski diplomata koji je prisustvovao raspravi.
Rojters podsjeća da je Turska posljednjih godina postala teži partner za neke NATO saveznike. Sukobila se sa Francuskom oko turske politike u Libiji, sa SAD u Siriji i sa Grčkom oko prava na energente u Mediteranu.
Turska je takođe kupila ruski raketni sistem od Rusije, za koju NATO kaže da je protivnik koji pokušava da destabilizuje Zapad.
SAD i EU kritikuju, kako kažu, klizanje u autoritarniju vladavinu tokom mandata predsjednika Tajipa Erdogana, naročito nakon pokušaja puča 2016. godine.
Međutim, Turska, koja ima drugu po veličini vojsku u NATO i strateški položaj između Evrope i Bliskog istoka, te obale na Crnom moru i Mediteranu, je previše velika i važna da bi je EU i SAD ignorisale, ističe Rojters.
Turska je više puta poručila da podržava NATO, ali da ima pravo da vodi sopstvenu suverenu spoljnu politiku.
Ankara je tražila da se u saopštenju ne pominje podrška dodatnim sankcijama Bjelorusiji i pozivi na oslobađanje tamošnjih političkih zatvorenika
Bonus video:
